မဟာဗုဒ္ဓဝင်/အခန်း- ၂၉
၄၃
အခဏ်း-၂၉
နာဠပုဏ္ဏားရွာ၌ ၁၁-ခုမြောက် ဧကာဒသမဝါ ကပ်တော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်တော်၌ ချေချွတ်ရမည့် သတ္တဝါရှိသလောက် သီတင်းသုံး နေတော်မူပြီး၍ ခရီးဒေသစာရီ အစဉ်သဖြင့် ကြွချီတော်မူကာ မဂဓတိုင်း ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို ပတ်ခြံ၍တည်သောတောင်၏ တောင်ဖက်၌ တည်ရှိသဖြင့် ဒက္ခိဏာဂိရိ အမည်ရှိသော ဇနပုဒ်တိုက်နယ်အဝင်အပါ ဧကနာဠမည်သော ပုဏ္ဏားရွာသို့ ရောက်တော်မူ၍ ထိုနာဠပုဏ္ဏားရွာကို ဂေါစရဂါမ် အမှီပြုကာ တဆယ့်တခုမြောက်သော ဧကာဒသမဝါ ကပ်ဆို သီတင်းသုံးတော်မူ၏။
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ဒက္ခိဏာဂိရိဇနပုဒ်အဝင်အပါ ဧကနာဠပုဏ္ဏားရွာကို အမှီဂေါစရဂါမ် ပြုတော်မူကာ “ဒက္ခိဏာဂိရိ” အမည်ရှိသော ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူစဉ် (၁) နံနက်ခင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ် (၂) ဆွမ်းစားပြီးနောက် ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်ဟူသော ဤဗုဒ္ဓကိစ္စ (=ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်) နှစ်ပါးတို့ အနက် နံနက်ခင်းဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ် (ပုရေဘတ္တဗုဒ္ဓကိစ္စ)ကို ပြီးဆုံးစေ၍ ဆွမ်းစားပြီးနောက် ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ် (ပစ္ဆာဘတ္တ ဗုဒ္ဓကိစ္စ) အပိုင်းကြီး လေးပိုင်းရှိလေရာ စတုတ္ထပိုင်းအဆုံး၌ အာသယာနုသယဉာဏ်, ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏ် နှစ်ပါးတည်းဟူသော ဗုဒ္ဓစက္ခုဖြင့် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရရောက်ကြောင်း ရှေးကောင်းမှုနှင့် ပြည့်စုံသော ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားကို မြင်တော်မူ၍၎င်း, (တဖန်ဆက်၍ စဉ်းစား ဆင်ခြင်တော်မူပြန်သောအခါ)-
“ထိုပုဏ္ဏား လယ်ထွန်ရာအရပ်သို့ ငါဘုရားသွားရောက်လျှင် စကားနှီးနှောပြောဆိုရမှု ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ထို့နောက် စကားနှီးပြောဆိုမှု ပြီးဆုံးသောအခါ ငါဘုရား၏
၄၄
တရားဒေသနာကို ကြားနာရ၍ ထိုပုဏ္ဏားသည် ရဟန်းပြုပြီးလျှင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လိမ့်မည်”–
ဟု သိမြင်တော်မူ၍၎င်း ထိုပုဏ္ဏား လယ်ထွန်ရာအရပ်သို့ ဘုရားကိုယ်တော်မြတ် ကြွသွားတော်မူကာ စကားနှီးနှော ပြောဆိုမှုကို ဖြစ်စေ၍ “ကသိဘာရဒွါဇ”မည်သော သုတ္တန်ကို ဟောတော်မူလေသည်။
(ဤကသိဘာရဒွါဇသုတ္တန်ကား သံယုတ်ပါဠိတော်၌၎င်း, သုတ္တနိပါတ် ပါဠိတော်၌၎င်း လာ၏၊ ထိုတွင် ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း၌ကား သုတ္တနိပါတ် ပါဠိ အဋ္ဌကထာကို အမှီပြု၍ ရေးသားပေအံ့)–
ဗုဒ္ဓကိစ္စ ၅-ပါးအကြောင်း
ဗုဒ္ဓကိစ္စနှင့်စပ်၍ သံယုတ်အဋ္ဌကထာ အစရှိသော အဋ္ဌကထာများစွာတို့၌ ဗုဒ္ဓကိစ္စ ၅-ပါးဟု ဖွင့်ဆို၍ သုတ္တနိပါတ် အဋ္ဌကထာ၌ကား နောက်ပိုင်း ဗုဒ္ဓကိစ္စ ၄-ပါးကို တပေါင်းတည်းပြု၍ ပစ္ဆာဘတ္တဗုဒ္ဓကိစ္စ (=ဆွမ်းစားပြီးနောက် ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်)ဟု အမည်တခုတည်းတပ်ကာ ပုရေဘတ္တ ဗုဒ္ဓကိစ္စ, ပစ္ဆာဘတ္တ ဗုဒ္ဓကိစ္စဟူ၍ ဗုဒ္ဓကိစ္စနှစ်ပါး ပြဆိုသည်။ အဓိပ္ပါယ်မှာမူ အတူတူပင် ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် သုတ္တနိပါတ် အဋ္ဌကထာအလို ဆိုခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ဗုဒ္ဓကိစ္စနှစ်ပါး၊ အခြား အဋ္ဌကထာများအလို ပုရေဘတ္တကိစ္စ, ပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စ, ပုရိမယာမကိစ္စ, မဇ္ဈိမယာမကိစ္စ, ပစ္ဆိမယာမကိစ္စ-ဟူ၍ ဗုဒ္ဓကိစ္စ (=ဗုဒ္ဓ၏ နေ့စဉ်လုပ်ငန်း) ၅-မျိုးတို့ ရှိလေသည်။ ထိုဗုဒ္ဓကိစ္စ ၅-ပါးတို့ကို ကြည်ညိုသဒ္ဓါ ပွါးများကြရန် အစဉ်အတိုင်း ဖော်ပြပေအံ့-
(၁) ပုရေဘတ္တဗုဒ္ဓကိစ္စ = နံနက်ခင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် စောစောစီးစီး ထတော်မူ၍ အလုပ်အကျွေး ရဟန်းတော်အား ချီးမြှောက်ရန်, ရူပကာယကိုယ်တော် ချမ်းသာရန်အတွက် မျက်နှာသစ်ခြင်း အစရှိသော ကိုယ်လက်သုတ်သင်မှုကို ပြုတော်မူပြီးလျှင် ဆွမ်းခံဝင်ချိန် ရောက်သည်တိုင်အောင်
၄၅
ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ ဖလသမာပတ်ဖြင့် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေတော်မူ၍ ဆွမ်းခံချိန် ကျရောက်သောအခါ သင်းပိုင်ကို ပြင်ဝတ်၍ ခါးပန်းကို ပန်းပြီးလျှင် သင်္ကန်းတော်ကို ရုံတော်မူ၍ သပိတ်တော်ကို ယူဆောင်တော်မူကာ တရံတခါ တပါးတည်း တရံတခါ ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် ရွာနိဂုံးအတွင်းသို့ ဆွမ်းခံ ကြွဝင်တော်မူ၏။ ထိုသို့ ကြွဝင်တော်မူရာမှာလည်း တရံတခါ ပကတိကြွဝင်ခြင်းဖြင့် ကြွဝင်၍ တရံတခါ များစွာသော တန်ခိုးပြာဋိဟာတို့ဖြင့် ကြွဝင်တော်မူ၏၊ ကြွဝင်တော်မူပုံမှာ-
မြတ်စွာဘုရားရှင် ဆွမ်းခံဝင်တော်မူလတ်သည်ရှိသော် ရှေ့တော် ရှေ့တော်မှ လေပြေလေညှင်းတို့သည် တိုက်ခတ်ကြကာ မြေအပြင်ကို စင်ကြယ်စေကြလေသည်။ တိမ်တိုက်တို့သည် ရေပေါက်တို့ကို တဖွားဖွားလွှတ်ကုန်လျက် လမ်းခရီးတလျှောက် ရှိ မြူမှုန်များကို သိပ်စေကြ၍ ကိုယ်တော်မြတ်၏အထက်၌ ဗိတာန် မျက်နှာကြက်ပမာ လိုက်ပါကြကုန်၏၊ အခြားသော လေတို့ကလည်း ထိုထိုအရပ်၌ပွင့်သော ပန်းများကို ယူဆောင် တိုက်ခတ်ခဲ့ကြ၍ ကြွသွားတော်မူရာ လမ်းတလျောက်၌ ပန်းမွေ့ရာ ကြဲဖြန့်ခင်းကြကုန်၏။ ပင်ကိုယ်က မြင့်မောက်နေသော မြေအရပ်တို့သည် အလိုလိုနိမ့်ကျကာ တညီတညွတ်တည်း ဖြစ်ကြကုန်၏။ ပင်ကိုယ်က နိမ့်ဝှမ်းသော မြေအရပ်တို့သည် အလိုလိုမြင့်တက်ကာ တညီတညွတ်တည်း ဖြစ်ကြကုန်၏၊ ကျောက်တုံး ကျောက်ခဲ ကျောက်စရစ်များ အိုးခြမ်းကွဲများ သစ်ငုတ် ဆူးငြောင့်များသည် သူတို့အလိုလို ဖယ်နှင့်ရှားနှင့်ကြကုန်၏။
ခြေတော်ကို မြေပေါ်သို့ ချနင်းသောအခါ မြေအပြင်သည် ညီညွတ်ပြီးသား ဖြစ်နေလေ၏၊ သို့မဟုတ် အတွေ့ကောင်းသော ရထားလှည်းဘီးပမာဏရှိသည့် ပဒုမာကြာပန်းကြီးများကသော်မူလည်း ခြေတော်အောက်က အသင့် ခံလင့်ကြကုန်၏။
ထိုထိုမြို့ရွာအဝင်ဝ တံခါးခုံအတွင်း လက်ျာခြေတော်ကို ချထားမိလျှင်ပင် ကိုယ်တော်မှ ရောင်ခြည်တော် ခြောက်သွယ်တို့ ကွန့်မြူး ထွက်ကြွကုန်၏၊ လေးထောင့်ပြာသာဒ် အထွတ်တပ်သော
၄၆
တိုက်အိမ် အစရှိသည့် ထိုထိုအဆောက်အဦများကို ရွှေရည်ဖြင့် သွန်းလောင်းအပ်ကုန်သကဲ့သို့၎င်း, ဆန်းကြယ်သော အဝတ်တို့ဖြင့် ရစ်ပတ်ဖုံးအုပ်အပ်ကုန်သကဲ့သို့၎င်း အရောင်ပြိုးပြက် တလက်လက်ထွက်အောင် ပြုလုပ်ကြ၍ ဤမှထိုမှ ပြေးသွားကြကုန်၏၊ ဆင် မြင်း ကျေးငှက် အစရှိသော တိရစ္ဆာန်သတ္တဝါတို့သည် မိမိ မိမိတို့၏ နေရာဌာန၌ တည်နေကြရင်းကပင် ချိုမြိန်သာယာသော အသံကို တွန်ကြ မြည်ကြ ဟီကြကုန်၏၊ ထို့အတူပင် စည်ဖောင်းအစရှိသော တူရိယာမျိုးတို့သည်လည်း လူတို့က မတီးအပ်ပဲ သာယာသောအသံကို မြည်ကြကုန်၏၊ လူတို့ကိုယ်ဝယ် ဝတ်ဆင်ထားအပ်သည့် ပုတီး နားဋောင်း လက်ကောက် လက်ကြပ်စသော အဆင်တန်းဆာတို့ကလည်း အလိုလို သာယာသောအသံကို မြည်ကြကုန်၏။ ထိုအမှတ်သင်္ကေတဖြင့် လူတို့သည် “ယနေ့ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ငါတို့မြို့ရွာသို့ ဆွမ်းခံ ကြွဝင်တော်မူလာပြီ”ဟု သိရှိကြကုန်၏။
ထိုလူတို့သည် အဝတ်ကောင်း အရုံကောင်းကို ဝတ်ကြရုံကြကုန်လျက် နံ့သာပန်းစသည်တို့ကို လက်စွဲကြကာ မိမိ မိမိတို့၏အိမ်မှ အသီးအသီး ထွက်ကြ၍ မြို့လယ်လမ်းမသို့ တစုတရုံး သွားရောက်ကြလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို နံ့သာပန်းစသည်တို့ဖြင့် ရိုသေစွာ ပူဇော်ရှိခိုးကြပြီးလျှင် “အရှင်တို့ဘုရား.. တပည့်တော် များအား ရဟန်းတော်ဆယ်ပါး ပေးကြပါကုန်၊ တပည့်တော်များအား ရဟန်းတော်နှစ်ကျိပ် ပေးကြပါကုန်၊ တပည့်တော်များအား ရဟန်းတော်တရာ ပေးကြပါကုန်” စသည်ဖြင့် မိမိတို့ တတ်နိုင်ကြသလောက် တောင်းယူကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သပိတ်တော်ကိုလည်း ယူဆောင်ကြ၍ နေရာတော်ခင်းကြပြီး ရိုသေစွာ ဆွမ်းပြုစုလုပ်ကျွေးကြလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ ပြုပြီးလတ်သော် ထိုလူများ၏ အတွင်းအဇ္ဈာသယဓာတ်နှင့် လိုက်လျောအောင် ကြည့်ရှုတော်မူပြီးလျှင် အချို့ သရဏဂုံသုံးပါး၌တည်အောင်, အချို့ ငါးပါးသီလတို့၌တည်အောင်, အချို့ သောတာပတ္တိဖိုလ်
၄၇
သကဒါဂါမိဖိုလ် အနာဂါမိဖိုလ်တို့တွင် တပါးပါး၌ တည်အောင်, အချို့ ရဟန်းပြု၍ အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်ကြအောင် တရားဟောတော်မူလေ၏။ ဤနည်းဖြင့် လူများအပေါင်းကို အကျိုးရအောင် ချီးမြှောက်တော်မူပြီးမှ ကျောင်းသို့ ပြန်ကြွတော်မူလေသည်။
ကျောင်းတော်သို့ ရောက်သောအခါ နံ့သာတန်ဆောင်းဝန်းအတွင်း အသင့်ခင်းထားအပ်သော ဘုရားနေရာတော်၌ ရဟန်းတို့၏ ဆွမ်းကိစ္စပြီးဆုံးချိန်ကို ငံ့လင့်တော်မူကာ ထိုင်နေလေသည်။ ထို့နောက်မှ ရဟန်းတို့၏ ဆွမ်းကိစ္စ ပြီးဆုံးသောအခါ၌ အလုပ်အကျွေးရဟန်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား (ရဟန်းတို့၏ ဆွမ်းကိစ္စ ပြီးစီးပါကြောင်း) ကြားလျှောက်လေသည်။ ထိုအခါမှာမှ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော် သို့ ဝင်ကြွတော်မူလေသည်။
(ဤကား ပုရေဘတ္တဗုဒ္ဓကိစ္စ = နံနက်ခင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်သည်။ ဤအရာ၌ မဖော်ပြအပ်သော ဗုဒ္ဓကိစ္စ အသေးစိတ် လုပ်ငန်းစဉ်များလည်း ကျန်ရှိသေး၏၊ ထိုလုပ်ငန်းစဉ်များကို မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသပါဠိတော် ဗြဟ္မာယုသုတ်၌ ဟောတော်မူအပ်သည့်နည်းအတိုင်း မှတ်ယူရာ၏)။
(၂) ပစ္ဆာဘတ္တဗုဒ္ဓကိစ္စ = ဆွမ်းစားပြီးနောက် ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်
ထို့နောက်မှ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နံနက်ခင်း ဆွမ်းကိစ္စ ပြုပြီးလတ်ရကား ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်၏အနီး အလုပ်အကျွေးရဟန်း ခင်းထားအပ်သောနေရာ (ရဟန်းတော်တို့ ညီမူဆည်းကပ်ရာ)၌ ထိုင်နေတော်မူကာ ခြေတော်တို့ကို ဆေးကြောတော်မူ၍ ခြေဆေးအင်းပျဉ်၌ ရပ်တည်တော်မူရင်းကပင် ရဟန်း သံဃာကို-
“ရဟန်းတို့.. အပ္ပမာဒတရားဖြင့် သိက္ခာသုံးပါးကို ပြည့်စုံအောင် ကြိုးကုတ် အားထုတ်ကြကုန်လော့၊ လောက၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ဖြစ်ပွင့်တော်မူရာ အခါကာလကို ရခဲလှ၏၊ လူ့အဖြစ်ကိုလည်း ရခဲလှ၏။ သဒ္ဓါတရားနှင့်
၄၈
ပြည့်စုံခြင်းကိုလည်း ရခဲလှ၏။ ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကိုလည်း ရခဲလှ၏။ သူတော်ကောင်းတရား နာကြားရခြင်းကိုလည်း (နာကြားရန်အခွင့်ကိုလည်း) ရခဲလှ၏”–
ဟု အပ္ပမာဒ ဩဝါဒဒေသနာဖြင့် ဆုံးမတော်မူလေသည်။
ထို အစည်းအဝေး၌ အချို့ ရဟန်းတို့က မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား လျှောက်ထား မေးမြန်းကြလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုရဟန်းတို့အား စရိုက်အားလျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပေးတော်မူလေသည်။ ထို့နောက်မှ ရဟန်းအားလုံးပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးကြပြီးနောက် မိမိ မိမိတို့၏ နေ့သန့်ရာဌာန ညဉ့်သန့်ရာဌာနတို့သို့ အသီးအသီး ဖဲသွားကြလေသည်။ အချို့က တောအရပ်သို့, အချို့က သစ်ပင်ရင်းသို့, အချို့က တောင်စသည်တို့တွင် တပါးပါးသောအရပ်သို့, အချို့က စတုမဟာရာဇ် နတ်ပြည်သို့, အချို့က တာဝတိံသာနတ်ပြည်, ယာမာနတ်ပြည်, တုသိတာနတ်ပြည်, နိမ္မာနရတိနတ်ပြည်, ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနတ်ပြည်သို့ ဖဲသွားကြလေသည်။
ထို့နောင်မှ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်သို့ဝင်၍ အလိုတော်ရှိလျှင် လက်ျာနံတောင်းဖြင့် သတိသမ္ပဇဉ် လက်မလွတ်ပဲ တခဏမျှ မြတ်သော လျောင်းစက်မှုပြုတော်မူ၏။ ထို့နောက် သက်သာစေအပ်ပြီးသော ကိုယ်တော်ရှိကာ လျောင်းတော်မူရာမှ ထပြီးလျှင် (နေ့၏) ဒုတိယပိုင်း၌ သတ္တလောကကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူ၏။ (နေ့၏) တတိယပိုင်း၌မူ ဂေါစရဂါမ် အမှီပြု၍နေရာ ထိုထိုမြို့ရွာ၌ နေထိုင်ကြသူ လူများအပေါင်းတို့သည် နံနက်ခင်း အလှူပေးကြပြီးနောက် မွန်းလွဲသောအခါ အဝတ်ကောင်း အရုံကောင်း ဝတ်ရုံကြလျက် နံ့သာပန်းစသည်တို့ကို လက်စွဲကြကာ ကျောင်းတိုက်တော်အတွင်း၌ တရားနာရန် လာရောက် စည်းဝေးကြလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရောက်ဆိုက်လာသော ပရိသတ်အား သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော တန်ခိုးပြာဋိဟာဖြင့် ကြွတော်မူကာ တရားသဘင် (=တရားဟောရာ တန်ဆောင်းဝန်း)ဝယ် ခင်းထားအပ် မြတ်သော
၄၉
ဘုရားနေရာတော်၌ ထိုင်နေတော်မူကာ အချိန်ကာလ အတိုင်းအရှည်ပမာဏနှင့် သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော တရားစကား ဟောကြားတော်မူပြီးနောက် အခါကို သိတော်မူကာ ပရိသတ်ကို လွှတ်လိုက်လေသည်။ လူအပေါင်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုးပြီးလျှင် ဖဲသွားကြလေ၏။
(ဤကား ပစ္ဆာဘတ္တဗုဒ္ဓကိစ္စ = ဆွမ်းစားပြီးနောက် နေ့ပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်တည်း)။
(၃) ပုရိမယာမဗုဒ္ဓကိစ္စ = ညဉ့်ဦးယံပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဤသို့ ပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စ = ဆွမ်းစားပြီးနောက် နေ့ပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်ကို ရွက်ဆောင်ပြီးပြေလတ်သော် ကိုယ်တော်ကို ရေချိုးတော်မူလိုလျှင် ဗုဒ္ဓါသန = ဘုရားနေရာတော်မှ ထခဲ့၍ အလုပ်အကျွေးရဟန်း ချိုးတော်ရေ စီမံရာဌာနသို့ ကြွရောက်ပြီးလျှင် အလုပ်အကျွေးရဟန်း၏လက်မှ ရေသနုပ်ကို ယူတော်မူ၍ ရေချိုးအိမ်သို့ ဝင်တော်မူလေသည်။
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ရေသုံးသပ်တော်မူချိန်မှာပင် အလုပ်အကျွေး ရဟန်းသည်လည်း ဘုရားနေရာတော်ကို ယူဆောင်ခဲ့၍ ဂန္ဓကုဋီ ပရိဝုဏ်အတွင်း၌ ခင်းထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော်ကို ရေသုံးသပ်တော်မူပြီးလျှင် ကောင်းစွာ တပ်ဆိုးအပ်သည့် နှစ်ထပ်သင်္ကန်းကို ဝတ်တော်မူ၍ ခါးပန်းကို ပန်းပြီးလျှင် ကိုယ်ဝတ်စံပယ်တင် (လက်ကန်တော့ထိုး)တော်မူလျက် တပါးတည်းပင် ထိုဂန္ဓကုဋီ ပရိဝုဏ်အတွင်း ခင်းထားအပ်သော ဘုရားနေရာတော်၌ တခဏမျှ အပန်းဖြေကာ ထိုင်နေတော်မူလေသည်။
ခဏကြာသောအခါ ရဟန်းတို့သည် ထိုထို နေ့သန့်ရာ ညဉ့်သန့်ရာ အရပ်တို့မှ အသီး အသီး လာရောက်ကြကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ဆည်းကပ် ခစားကြကုန်၏။ ထိုအစည်းအဝေး၌ အချို့သော ရဟန်းတို့က ပြဿနာမေးလျှောက်ကြ၍
၅၀
အချို့သော ရဟန်းတို့က ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား မေးမြန်း လျှောက်ထားကြလေသည်။ အချို့သော ရဟန်းတို့က တရားနာဖို့ရန် (=တရားဟောပါမည့်အကြောင်း) တောင်းပန် လျှောက်ထားကြလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုပြဿနာမေးလျှောက်သော ရဟန်း, ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား မေးလျှောက်သော ရဟန်း, တရားနာရန် (တရားဟောပါမည့်အကြောင်း) တောင်းပန် လျှောက်ထားကြသော ရဟန်း အားလုံးတို့၏ လိုလားတောင့်တချက်ကို ပြည့်စုံအောင် ချီးမြှောက်တော်မူလျက် ညဉ့်ဦးယံအချိန်ပိုင်းကို ကုန်လွန်စေတော်မူလေသည်။
(ဤကား ပုရိမယာမဗုဒ္ဓကိစ္စ = ညဉ့်ဦးယံပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်တည်း)။
(၄) မဇ္ဈိမယာမဗုဒ္ဓကိစ္စ = သန်းခေါင်ယံပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်
ညဉ့်ဦးယံပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ် ပြီးဆုံးသဖြင့် ရဟန်းတော်များ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုးဝတ်ပြု၍ ဖဲသွားကြလေသော် ဇာတိခေတ် စကြဝဠာပေါင်း တိုက်တသောင်း၌ နေထိုင်ကြသော နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် အခွင့်ရကြသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်အထံတော်သို့ ဆည်းကပ်ကြပြီးလျှင် မိမိတို့ စီရင် ဆင်ခြင် စဉ်းစားခဲ့ကြသည့် အမေးပုစ္ဆာ ပြဿနာများကို အယုတ်သဖြင့် အက္ခရာလေးလုံးမျှရှိသည့် ပြဿနာကိုသော်လည်း မေးမြန်း လျှောက်ထားကြလေသည်၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုထိုနတ်ဗြဟ္မာတို့ မေးလျှောက်အပ်သမျှသော ပြဿနာများကို တခုမကျန် ဖြေရှင်းတော်မူကာ မဇ္ဈိမယံ (=သန်းခေါင်ယံ)အချိန်ကို ကုန်လွန်စေတော်မူလေသည်။
(ဤကား မဇ္ဈိမယာမဗုဒ္ဓကိစ္စ = သန်းခေါင်ယံပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်တည်း)။
(၅) ပစ္ဆိမယာမဗုဒ္ဓကိစ္စ = မိုးသောက်ယံပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်
ပစ္ဆိမယံ (=မိုးသောက်ယံ) အချိန်ပိုင်းကို သုံးပိုင်းပိုင်း၍ နံနက်အချိန်မှ အစပြုကာ ထိုင်နေခြင်း ဣရိယာပုထ်ဖြင့်
၅၁
နှိပ်စက်အပ်သည့် ရူပကာယကိုယ်တော်မြတ် အပင်အပန်း အနွမ်းအနယ် ပြေပျောက်စေရန် တပိုင်းတပုံအချိန်ကို စင်္ကြံကြွသွားခြင်းဖြင့် ကုန်လွန်စေတော်မူသည်၊ ဒုတိယပိုင်းအချိန်၌ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်သို့ဝင်၍ လက်ျာနံတောင်းဖြင့် သတိသမ္ပဇဉ် လက်မလွတ်ပဲ မြတ်သော လျောင်းစက်မှုကို ပြုတော်မူလေသည်။ တတိယပိုင်းအချိန်၌ လျောင်းတော်မူရာမှ ထပြီးလျှင် ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ ထိုင်နေတော်မူ၍ ရှေးရှေး ဘုရားရှင်တို့၏အထံ၌ ဒါန သီလ အစရှိသောအားဖြင့် အဓိကာရ (=အထိကရ) ကုသိုလ်ထူး ပြုခဲ့ဘူးသော ပုဂ္ဂိုလ်များကို ပိုင်းခြားထင်ထင် လင်းလင်းမြင်ရန် အာသယာနုသယဉာဏ်, ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏ် တည်းဟူသော ဗုဒ္ဓစက္ခုတော်အစုံဖြင့် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလေသည်။ ။ဤကား သံယုတ်အဋ္ဌကထာ သီလက္ခန်အဋ္ဌကထာ စသည်တို့၌ ဖွင့်ပြချက်တည်း။
သုတ္တနိပါတ်အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ပြပုံမှာ.. မိုးသောက်ယံအချိန်ပိုင်းကို လေးပိုင်းပိုင်း၍ ပဌမအချိန်ပိုင်း၌ စင်္ကြံကြွတော်မူသည်၊ ဒုတိယအချိန်ပိုင်း၌ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်သို့ဝင်၍ လက်ျာနံတောင်းဖြင့် သတိသမ္ပဇဉ် လက်မလွတ်ပဲ မြတ်သော လျောင်းစက်မှုကို ပြုတော်မူသည်၊ တတိယအချိန်ပိုင်း၌ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူသည်၊ စတုတ္ထအချိန်ပိုင်း၌ မဟာကရုဏာသမာပတ်ကို ဝင်စားတော်မူပြီးလျှင် အပ္ပရဇက္ခသတ္တဝါ မဟာရဇက္ခသတ္တဝါ စသည်တို့ကို လင်းလင်းထင်ထင် မြင်နိုင်ရန် ဖော်ပြရာပါ ဗုဒ္ဓစက္ခုတော်အစုံဖြင့် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလေသည်။
(ဤကား ပစ္ဆိမယာမဗုဒ္ဓကိစ္စ = မိုးသောက်ယံပိုင်း ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်တည်း)။
ဗုဒ္ဓကိစ္စ ၅-ပါးအကြောင်း ပြီး၏။
**********
ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော်မြတ် သီတင်းသုံးတော်မူရာ ထိုထိုအရပ်ဌာနတို့၌ နေ့စဉ်ပင် ဖော်ပြရာပါ ဗုဒ္ဓကိစ္စ ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ် ၅-ရပ်တို့ကို ရွက်ဆောင်ကြိုးကုတ် ပြုလုပ်တော်မူမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်လေသည်၊ ယင်းသို့ ရွက်ဆောင် ပြုလုပ်တော်မူမြဲ
၅၂
ဓမ္မတာအတိုင်း ယခု ၁၁-ခုမြောက် ဧကာဒသမ၀ါ ကပ်ဆို တော်မူရာ ဒက္ခိဏာဂိရိ ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ သီတင်းသုံးတော်မူသော အခါမှာလည်း ဗုဒ္ဓကိစ္စတို့ကို ပြုလုပ်တော်မူခဲ့ရာ တနေ့သောအခါဝယ် ပစ္ဆိမယံကိစ္စ ဗုဒ္ဓလုပ်ငန်းစဉ်အဝင်အပါ “ဗုဒ္ဓစက္ခုဖြင့် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူခြင်း” တည်းဟူသော ဗုဒ္ဓကိစ္စကို ပြုတော်မူလတ်သည်ရှိသော် အရဟတ္တဖိုလ်၏ ဥပနိဿယည်း ပစ္စည်းအထောက်အပံ့ အဓိကာရကောင်းမှုနှင့် ပြည့်စုံသော ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားကို သဗ္ဗညုတရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် သိမြင်တော်မူ၍ ဆက်၍တဖန် ဆင်ခြင်တော်မူပြန်သော် “ယနေ့ ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား လယ်ထွန်မင်္ဂလာမှု ပြုလိမ့်မည်။ ထိုပုဏ္ဏား လယ်ထွန်ရာအရပ်သို့ ငါဘုရားကြွရောက်လျှင် စကားနှီးနှော ပြောဆိုရမှု ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ထို့နောင် စကားနှီးနှောပြောဆိုမှုအဆုံး၌ ငါဘုရား၏ တရားဒေသနာကို ကြားနာရ၍ ထိုပုဏ္ဏားသည် ရဟန်းပြု၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လိမ့်မည်”ဟု လင်းလင်းထင်ထင် သိမြင်တော်မူကာ အချိန်ကို စောင့်ဆိုင်းငံ့လင့်၍ ဒက္ခိဏာဂိရိ ကျောင်းတိုက်ကြီးအတွင်း ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူလျက်ရှိ၏။
ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား၏ လယ်ထွန်မင်္ဂလာ အခမ်းအနား
ထိုနေ့ကား ဧကနာဠရွာသား ကသိဘာရဒွါဇမည်သော ပုဏ္ဏား၏ လယ်ထွန်မင်္ဂလာအခမ်းအနား ကျင်းပသောနေ့ဖြစ်၏။ (ထိုပုဏ္ဏားကို အနွယ်အားဖြင့် ဘာရဒွါဇအနွယ် ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း, အလုပ်အကိုင်အားဖြင့် လယ်ထွန်မှုဖြင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပြုသောကြောင့်၎င်း ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားဟူ၍ ခေါ်၏)။ ထိုကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား၏ လယ်ထွန်မျိုးချသည့် ပဌမနေ့ အစီအစဉ်မှာ-
ဝန်ဆောင် နွားဗိုက်ပေါင်း ကောင်ရေ (၃၀၀၀) သုံးထောင်တို့ကို အသင့်ပြင်ဆင်ထားရှိသည်။ အားလုံးသော နွားတို့မှာ ရွှေဦးချိုစွပ်များ လှပစွာ စွပ်၍ထားအပ်သည့်ပြင် ငွေခွါစွပ်များလည်း
၅၃
အသင့်စွပ်၍ ထားအပ်ကုန်၏၊ အားလုံးသော နွားတို့သည်ပင် ပန်းဖြူများ နံ့သာလက်ငါးချောင်းရာများဖြင့် တန်းဆာဆင်အပ်ပြီး ဖြစ်သည့်ပြင် ဦးခေါင်း, ခြေလေးဖက် တည်းဟူသော အင်္ဂါငါးသွယ် တင့်တယ်လှပ၍ နွားကောင်းလက္ခဏာတို့နှင့် ပြည့်စုံသော နွားတို့ချည်း ဖြစ်ကုန်၏၊ အချို့နွားတို့မှာ မျက်စဉ်းဓာတ်ကျောက်ရောင် ညိုမှောင်သော အဆင်းရှိကြကုန်၏။ အချို့မှာ ဖလ်ရောင်ပမာ ဖြူစွာသော အဆင်းရှိကြ၍ အချို့မှာ သန္တာအသွေး နီတွေးသော အဆင်းရှိကြလျက် အချို့မှာ မသာရဂလ်ကျောက်အလား ပြောက်ကျားသော အဆင်းရှိကုန်၏။
ထို့အတူ လယ်ထွန်ယောက်ျား အလုပ်သမား (၅၀၀) ငါးရာတို့သည် အလုံးစုံပင် အသစ်စက်စက် အဝတ်ဖြူများကို ဝတ်ဆင်ထားကြကုန်လျက် နံ့သာပန်းတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်ပြီးလျှင် လက်ျာပခုံးစွန်းတို့၌ တညီတညွတ်တည်း ပန်းခွေကြီးများကို စွပ်ထားကြသည့်ပြင် တကိုယ်လုံး ဆေးဒန်းမြင်းသီလာ လိမ်းကျံထားသဖြင့် အရောင်တလက်လက် ထွက်လျက်ရှိကုန်၏၊ ထွက်ချီသောအခါမှာ ထွန်တုံး ဆယ်ခု ဆယ်ခုလျှင် တစုတစုဖြစ်ကာ ထွက်ချီကြကုန်၏၊ ထွန်တုံးဦး ထွန်တုံးဖျား ထမ်းပိုးကြီး နှင်တံများကိုလည်း ရွှေပြားကွပ်၍ ထားအပ်ကုန်၏။ ထွန်တုံး (၅၀၀) ငါးရာရှိသည့်အနက် ပဌမအဦးဆုံးထွန်တုံး၌ ဝန်ဆောင်နွားဗိုက် ရှစ်ကောင်က-အပ်၍ ကျန်သော ထွန်တုံးတို့၌ လေးကောင်စီ လေးကောင်စီ က-အပ်ကုန်၏၊ ကြွင်းသော နွားတို့ကိုကား ပင်ပန်းသောနွားများနှင့် အလဲအလှယ်ပြုလုပ်ရန် အပိုအရံ ယူဆောင်အပ်ခဲ့ကုန်၏။ ထွန်တုံးဆယ်ခု တစုတစု၌ မျိုးလှည်း တစီး တစီးကျစီ ပါရှိ၍ လယ်သမားတယောက် တယောက်စီသာ အလှည့်အလည် ထွန်ယက်ရ၏။ တယောက်စီ တယောက်စီသာလျှင် အလှည့်အလည် ပျိုးကြဲရလေသည်။
ကသိဘာရဒွါဇ မြေပိုင်ရှင် ပုဏ္ဏားကိုယ်တိုင်ကား ရှေ့ဦး ကပင် မုတ်ဆိတ်ကြင်စွယ်ကို ပြုပြင်စေပြီး၍ ရေချိုးပြီးလျှင် အလွန်မွှေးကြိုင်သော နံ့သာတို့ဖြင့် ကိုယ်ကိုလိမ်းကျံကာ အဖိုးငါးရာတန်
၅၄
ခါးဝတ်ကို ဝတ်၍ အဖိုးတထောင်တန် အပေါ်ရုံကို လက်၀ဲတဖက် ပခုံးထက်၌ တင်လျက် (=လောပတ်တင်လျက်) လက်ချောင်း တချောင်း တချောင်းလျှင် လက်စွပ် နှစ်ကွင်းစီ နှစ်ကွင်းစီအားဖြင့် လက်စွပ်ကွင်းပေါင်း နှစ်ဆယ်ကို စွပ်လျက်၎င်း, နားနှစ်ဖက်တို့၌ ခြင်္သေ့ခံတွင်းပုံဟန် နားဋောင်းတို့ကို ဝတ်ဆင်ပန်လျက်၎င်း, ဦးခေါင်း၌ ဗြဟ္မာမင်း၏ ဦးရစ်နှင့်တူသော ဦးရစ်ခေါင်းပေါင်းကို ပေါင်းထုပ်လျက်၎င်း, ရွှေပန်းခိုင်ကို လည်၌ ဝတ်ဆင်လျက်၎င်း ပုဏ္ဏားအပေါင်းခြံရံလျက် အလုပ်ကိစ္စကို စီမံခန့်ထားလေသည်။
ထို့နောင်မှ အိမ်ရှင် ပုဏ္ဏေးမကြီးသည် နို့ဃနာအိုးပေါင်းများစွာ ကျိုချက်စေပြီးလျှင် လှည်းကြီးများပေါ်၌ တင်ဆောင်စေ၍ နံ့သာရေမိုး ချိုးပြီးနောက် အဆင်တန်းဆာစုံ ဝတ်ရုံဆင်မြန်းလျက် ပုဏ္ဏေးမအပေါင်း ခြံရံကာ အလုပ်ဌာနသို့ သွားရောက်လေသည်။
ပုဏ္ဏား၏ အိမ်မှာလည်း နေရာတိုင်းမှာပင် နံ့သာတို့ဖြင့် ကောင်းစွာ လိမ်းကျံအပ်၏။ နေရာအနှံ့ ပေါက်ပေါက်များ ကြဲဖြန့်ထားအပ်၏၊ ရေပြည့်အိုး, ငှက်ပျောပင်ရှင်, တံခွန် ကုက္ကား မုလေးပွါးတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်လျက် နံ့သာပန်းစသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်သက္ကာမှု ပြုအပ်ပြီးဖြစ်၏၊ လယ်ကွက်မှာလည်း ထိုထိုနေရာတို့၌ တံခွန်လုံး တခွန်ပြား အလံများကို မားမားစိုက်ထူ၍ ထားအပ်ပေ၏၊ အခြံအရံများ အလုပ်သမားများနှင့်တကွ အလုပ်ဌာနသို့ လာရောက်စုဝေးသော ပရိသတ်ကား (၂၅ဝ၀) နှစ်ထောင့်ငါးရာရှိ၍ လူတိုင်း လူတိုင်း အဝတ်သစ်ကို ဝတ်ဆင်ကြသည့်ပြင် ထိုလူပေါင်း နှစ်ထောင့်ငါးရာတို့အတွက် ဃနာနို့ဆွမ်း ဘောဇဉ်ကို စီရင်အပ်ပြီး ဖြစ်လေသည်။
အလုပ်ဌာန၌ အားလုံး အသင့်စုံညီသောအခါ ပုဏ္ဏားကြီးသည် မိမိစားနေကျရွှေခွက်ကို သန့်စင်အောင်ဆေးကြောစေ၍ နို့ဃနာ အပြည့်ထည့်ပြီးလျှင် ထောပတ် ပျား တင်လဲတို့ဖြင့် မွမ်းမံပြင်ဆင် စီရင်ပြီးနောက် ထွန်တုံးနတ်အား ပူဇော်ခြင်းအမှု ပြုစေလေသည်။ ပုဏ္ဏေးမကြီးသည် လယ်သမားငါးရာတို့အား ရွှေခွက် ငွေခွက်
၅၅
ကြေးဖြူခွက် ကြေးနီခွက်တို့ကို အသီးအသီး ပေးစေပြီးလျှင် မိမိကိုယ်တိုင် ရွှေယောက်ချိုကို စွဲကိုင်ကာ နို့ဃနာဖြင့် အစဉ်အတိုင်း လောင်းထည့်ကျွေးမွေးကာ သွားလေ၏။ ပုဏ္ဏားကြီးသည်ကား ဗလိနတ်စာပူဇော်မှု ပြုစေပြီးနောက် ရွှေသည်းကြိုးအနီ (သဲကြိုးနီ)တပ်သော ဘိနပ်တို့ကို စီးနင်း၍ ရွှေတောင်ဝှေးအနီကြီးကို စွဲကိုင်ကာ “ဤသူ၏ခွက်၌ နို့ဃနာကို ထည့်ပေးကြလော့၊ ဤသူ၏ခွက်၌ ထောပတ်ကို ထည့်ပေးကြလော့၊ ဤသူ၏ခွက်၌ သကာကို ထည့်ပေးကြလော့”ဟု လိုအပ်သလို စီမံလျက် လှည့်လည်နေဆဲဖြစ်၏။
ဤကား ကသိဘာရဒွါဇ မြေပိုင်ရှင်ပုဏ္ဏားကြီး၏ လယ်ထွန်မင်္ဂလာ ကျင်းပရာဌာန၌ အခမ်းအနား အစီအမံတည်း။
မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြွရောက်တော်မူခြင်း
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်၌ နေတော်မူရင်းကပင် ပုဏ္ဏား၏ နို့ဃနာထမင်းကျွေးပွဲ ဖြစ်နေသည်ကို သိမြင်တော်မူကာ “ဤအချိန်ကား ပုဏ္ဏားကိုဆုံးမရန် အချိန်တန်ပြီ”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် သင်းပိုင်ကို ပြင်ဝတ်၍ ခါးပန်းကို ပန်းတော်မူလျက် သင်္ကန်းတော်ကို ရုံပြီးလျှင် သပိတ်တော်ကို ယူဆောင်တော်မူ၍ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်မှ တပါးတည်း ထွက်ကြွတော်မူကာ ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား၏ လယ်ထွန်မင်္ဂလာပွဲကျင်းပရာအရပ်သို့ ကြွရောက်တော်မူလေသည်။
(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင် ဆွမ်းခံကြွတော်မူလိုလျှင် ပဒုမာကြာပန်းပွင့်အစုံရှိရာသို့ ပိတုန်းသည် သူ့အလိုလို လာရောက်သကဲ့သို့ ဣန္ဒနီလာ ကျောက်ညိုရောင်အဆင်းရှိသော (စတုမဟာရာဇ်နတ်မင်းကြီး လေးဦးတို့ လှူဒါန်းဆက်ကပ်ထားအပ်သော) ကျောက်သပိတ်တော်သည် သပိတ်ရှိရာသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က သွားရောက်၍ ယူမနေရပဲ သူ့အလိုလို လက်တော်နှစ်ဖက်၏ အလယ်သို့ ရောက်ရှိလာလေသည်။
ဤ၌။ ။“ရဟန်းတော်များ ဘုရားရှင်နောက်သို့ အဘယ့်ကြောင့် မလိုက်ပါကြသနည်း”ဟု မေးမြန်းဖွယ်ရှိ၏၊ အဖြေကား.. မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော်မြတ် တပါးတည်းသာ ကြွရောက်တော်မူလိုလျှင်
၅၆
နံနက် ဆွမ်းခံချိန်၌ တံခါးကိုပိတ်၍ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်အတွင်းသို့ဝင်၍ နေတော်မူ၏၊ ထိုအခါ ရဟန်းတို့သည် ထိုအထိန်းအမှတ်ဖြင့် “ယနေ့ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တပါးတည်းသာ မြို့ရွာအတွင်းသို့ ကြွဝင်တော်မူလို၏၊ ဧကန်ပင် ချေချွတ်သင့်သော သတ္တဝါတယောက်ယောက်ကို မြင်တော်မူလေပြီ”ဟု သိရှိကြကာ မိမိ မိမိတို့၏ သပိတ်သင်္ကန်းများကို ယူဆောင်ကြကာ ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်ကို လက်ျာရစ် လှည့်လည်ကြ၍ ဆွမ်းခံ လှည့်လည်ကြကုန်၏။ ထိုကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားကြီးကို ချေချွတ်မည့်နေ့၌လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဖော်ပြရာပါအတိုင်း ပြုတော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ရဟန်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်နောက်သို့ မလိုက်ပါကြကုန်၊ ဤကား အဖြေတည်း။)
မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြွရောက်တော်မူချိန်၌ ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားကြီး မိမိ၏ အခြွေအရံများကို နို့ဃနာထမင်း ကျွေးမွေးနေဆဲဖြစ်လေသည်၊ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နို့ဃနာထမင်း ကျွေးမွေးရာအရပ်သို့ ကြွသွား၍ သင့်လျောက်ပတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်တော်မူလေ၏။
(ဤ၌။ ။နို့ဃနာထမင်း ကျွေးမွေးရာအရပ်သို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြွရောက်၍ ရပ်တည်တော်မူခြင်းမှာ ပုဏ္ဏားကြီးအား ချီးမြှောက်ရန်သာ ကြွတော်မူခြင်းဖြစ်သည်၊ မှန်၏- မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အထီးကျန်သော ယောက်ျားကဲ့သို့ စားသောက်လိုသည့်အတွက် ကျွေးမွေးရာအရပ်သို့ ကြွရောက်သည်မဟုတ်။ ချဲ့ဦးအံ့.. မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဆွေတော်မျိုးတော်တို့ကား မယ်တော်ဖက်မှ ရှစ်သောင်း, ခမည်းတော်ဖက်မှ ရှစ်သောင်းအားဖြင့် တသိန်းခြောက်သောင်းတို့ ရှိကုန်၏။ ထိုဆွေတော်မျိုးတော်များသည် မိမိ မိမိတို့၏ စည်းစိမ်အားဖြင့် အမြဲမပြတ် နိဗဒ္ဓဆွမ်းအလှူကို လှူဒါန်းနိုင်ကြကုန်၏။ စင်စစ်သော်ကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆွမ်းရေးအတွက် ရဟန်းပြုသည်မဟုတ်၊ အဟုတ်သော်ကား အသင်္ချေများစွာ ကပ်ကမ္ဘာတို့ပတ်လုံး စွန့်ခြင်းကြီးငါးပါးတို့ကို စွန့်ကြဲတော်မူလျက် ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်တော်မူပြီးလျှင် “သံသရာဝဋ်မှ ငါကိုယ်တိုင် ကျွတ်လွတ်ပြီးလျှင် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ငါနှင့်ထပ်တူ လွတ်စေမည်၊ ငါကိုယ်တိုင်က ဣန္ဒြေခြောက်ပါးကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမပြီးလျှင် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ငါနှင့်ထပ်တူ ယဉ်ကျေးစေမည်၊ ငါကိုယ်တိုင်က ကိလေသာအပူခပ်သိမ်း ငြိမ်းအေးပြီးလျှင် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ငါနှင့်ထပ်တူ ငြိမ်းအေးစေမည်၊ ငါကိုယ်တိုင်က
၅၇
ခန္ဓာ,ကိလေ နှစ်ထွေသော ပရိနိဗ္ဗာနဓာတ်ကို ရရှိပြီးလျှင် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ငါနှင့်ထပ်တူ ရစေမည်”ဟု နှလုံးသွင်း ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ရဟန်းပြုတော်မူခဲ့လေသည်။ သို့ရကား ကိုယ်တော်တိုင်က သံသရာဝဋ်မှ လွတ်တော်မူပြီး ဖြစ်သောကြောင့် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ကိုယ်တော်ထပ်တူ လွတ်စေလိုတော်မူသောကြောင့်၎င်း, ကိုယ်တော်တိုင်က ဣန္ဒြေခြောက်ပါးကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူပြီး ဖြစ်သောကြောင့် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ကိုယ်တော်ထပ်တူ ယဉ်ကျေးစေတော်မူလိုသောကြောင့်၎င်း ကိုယ်တော်တိုင်က ကိလေသာအပူခပ်သိမ်း ငြိမ်းအေးတော်မူပြီး ဖြစ်သောကြောင့် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ကိုယ်တော်ထပ်တူ ငြိမ်းအေးစေတော်မူလိုသောကြောင့်၎င်း, ကိုယ်တော်တိုင်က ပရိနိဗ္ဗာနဓာတ်နှစ်မျိုးကို စိုးမိုးရရှိတော်မူပြီး ဖြစ်သောကြောင့် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ကိုယ်တော်ထပ်တူ ရစေတော်မူလိုသောကြောင့်၎င်း လောက၌ လှည့်လည်တော်မူသည်ဖြစ်၍ ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားအား ချီးမြှောက်မှု ပြုတော်မူရန် နို့ဃနာထမင်း ကျွေးရာအရပ်သို့ ကြွရောက် ရပ်တည်တော်မူခြင်း ဖြစ်သည်)။
မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား မြင်လောက်ရာ, စကားကို ကြားလောက်ရာ မြင့်သောအရပ်၌ ရပ်တည်တော်မူပြီးလျှင် ထက်ဝန်းကျင် အတောင်ရှစ်ဆယ်အရပ်သို့တိုင်အောင် နေအထောင် လအထောင် အရောင်တို့ထက် လွန်ကဲ တောက်ပြောင်သော ရွှေရည်နှင့် ဆေးဒန်းရွှေဝါနှစ်ပါး ရောစပ်ထားသည့်အယောင် ပီတမည်သော ကိုယ်တော်ရောင်ကို လွှတ်လိုက်လေသည်၊ ယင်း ကိုယ်တော်ရောင်ဖြင့် လွှမ်းမိုးအုပ်ခြံအပ်လေသောကြောင့် ပုဏ္ဏား၏ အလုပ်ရုံ နံရံများ, ပတ်ဝန်းကျင် သစ်ပင်များ, ထွန်အပ်ပြီးသည့် မြေစိုင်ခဲ စသည်များမှာ ရွှေသား ရွှေတုံးကြီးများကဲ့သို့ဖြစ်၍ နေလေကုန်၏။
ထိုအခါ နို့ဃနာထမင်း စားနေကြသည့် လူအပေါင်းတို့သည် အတုမရှိသော ဗုဒ္ဓအသရေတော်ဖြင့် ပြောင်ပြောင်ဝင်းဝင်း ထွန်းလင်းတောက်ပလျက် ရပ်တည်တော်မူနေသော မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်ကြရ၍ လက်ခြေတို့ကို ဆေးကြောကြပြီးလျှင် လက်အုပ်ကိုယ်စီ မြှောက်ချီကြလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဝန်းကျင်ပတ်ခြံ ရံလျက် တည်ကြလေကုန်၏။ ယင်းသို့ လူအပေါင်း ပတ်ခြံရံလျက်
၅၈
တည်နေသော မြတ်စွာဘုရားကို ပုဏ္ဏားကြီး မြင်လေသော် “ငါ၏ အလုပ်ပျက်အောင် တမင်သက်သက် လာရောက်နှောက်ယှက်ခြင်း ဖြစ်သည်”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ နှလုံးမသာမယာ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း, မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ လက္ခဏာတော်ကြီးငယ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူခြင်းကို ရှုကြည့်၍ “ဤရဟန်းဂေါတမသည် အကယ်၍ စီးပွါးဖြစ်ထွန်းရေးအလုပ်ကို လုပ်ဆောင်ခဲ့လျှင် ဇမ္ဗူဒိပ်တကျွန်းလုံး၌ လူတကာ၏ ဦးခေါင်းထက်ဝယ် ပတ္တမြားဦးသျှောင်ကျင်သဖွယ် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ ဤရဟန်းဂေါတမအဖို့ရာ မည်သည့်အကျိုးစီးပွါးမဆို ပြီးမြောက်ပြည့်စုံနိုင်မည်သာ ဖြစ်၏။ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက် ဤရဟန်းဂေါတမသည် ပျင်းရိသည့်အတွက် အလုပ်အကိုင်များကို မလုပ်ဆောင်ပဲ လူအများ၏ လယ်ထွန်မင်္ဂလာသဘင် စသည်တို့၌ ဆွမ်းခံ၍ စားသောက်ပြီးလျှင် ကိုယ်ခန္ဓာကြံ့ခိုင်ရေးကိုသာ အသားပေးလျက် လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေဘိ၏”ဟု အကြံမှား အစည်မှား ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း ပုဏ္ဏားကြီးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
“အိုရဟန်း.. ငါသည် လယ်ထွန်မှု မျိုးကြဲမှုကို ပြုပေ၏။ လယ်ထွန်မျိုးကြဲပြီးလျှင် စားသောက်နေထိုင်ပေ၏။ (ငါသည် သင်ကဲ့သို့ လက္ခဏာကြီးငယ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသူ မဟုတ်စေကာမူ ဤအလုပ်များကား မပျက်စီးခဲ့ပါကုန်။) အိုရဟန်း.. သင်သည်လည်း ငါကဲ့သို့ပင် လယ်ထွန်မှု မျိုးကြဲမှုကို ပြုပါတော့လော၊ လယ်ထွန်မျိုးကြဲပြီးလျှင် ငါကဲ့သို့ပင် ချမ်းသာစွာ စားသောက် နေထိုင်ပါတော့လော။ (ဤသို့ လက္ခဏာကြီးငယ်တို့ ပြည့်စုံသော သင့်အဖို့ရာ အဘယ်မည်သော အကျိုးစီးပွါးသည် မပြီးမြောက် မပြည့်စုံပဲ ရှိနိုင်အံ့နည်း)”-
ဟူ၍ မထီမဲ့မြင်စကား ပြောကြားလေ၏။ ။(တနည်းအားဖြင့် ဤကသိဘာရဒွါဇ ပုဏ္ဏားကြီးသည် “ကပိလဝတ်နေပြည်တော်ဝယ် သာကီဝင်မင်းတို့၏ ရွှေနန်းတော်၌ ဘုန်းကံကြီးမားသည့် သိဒ္ဓတ္ထမင်းသား ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်သည်တဲ့၊ ထိုမင်းသားသည်
၅၉
စကြဝတေးမင်းစည်းစိမ်ကို ပယ်စွန့်၍ ရဟန်းပြုပြီတဲ့”ဟူသော သတင်းစကားကို ရှေးကပင် ကြားသိထားသူ ဖြစ်လေသည်၊ ထို့ကြောင့် ယခုအခါ၌ “ထိုသိဒ္ဓတ္ထမင်းသားဟူသည် ဤရဟန်းပင်တည်း”ဟု သိ၍ “စကြဝတေးမင်းစည်းစိမ်ကို ပယ်စွန့်၍ (ရဟန်းပြုသော သင့်မှာ) ယခုလို ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ရသေးသတဲ့လား”ဟု စွပ်စွဲရှုတ်ချမှု ပြုလိုသည်ဖြစ်၍ ဤကဲ့သို့ ပြောဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ ။တနည်းလည်း ဤပုဏ္ဏားသည် ထက်မြက်သော ပညာရှင်တယောက်ဖြစ်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို စွပ်စွဲရှုတ်ချလို၍ ထိုသို့ ပြောဆိုသည်မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ရူပကာယနှင့် ပြည့်စုံပုံကို မျက်မှောက်ထင်ထင် တွေ့မြင်ရ၍ ပညာတော်နှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို ချီးမွမ်းလိုသည်ဖြစ်၍ စကားစဖြစ်စေရန် ဤကဲ့သို့ ပြောဆိုလေသည်။)
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆုံးမချေချွတ်ရမည့် (ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား တည်းဟူသော) ဝေနေယျ-က လယ်သမား မျိုးကြဲသမားဖြစ်၍ ထိုဝေနေယျ၏ အလိုအာသယနှင့် လိုက်လျောညီညွတ်စွာ နတ်ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော သတ္တလောကကြီး၌ ကိုယ်တော်မြတ်၏ အမြတ်ဆုံး အထက်တန်းအကျဆုံးသော လယ်သမားကြီး မျိုးကြဲသမားကြီး ဖြစ်ကြောင်းကို ပြတော်မူကာ တရားဟောတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍-
“ပုဏ္ဏား.. ငါဘုရားသည်လည်း သင်ကဲ့သို့ပင် လယ်လည်းထွန်၏၊ မျိုးလည်းကြဲချ၏၊ လယ်ထွန်မျိုးကြဲပြီးလျှင် ချမ်းသာစွာ စားသောက်နေထိုင်ပေ၏”–
ဟူ၍ မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။
ထိုအခါ ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားသည် “ဤရဟန်းဂေါတမသည် ငါသည်လည်း သင်ကဲ့သို့ပင် လယ်လည်း ထွန်၏၊ မျိုးလည်း ကြဲချ၏ဟူ၍ ပြောဆို၏၊ သို့သော်လည်း ထိုရဟန်းဂေါတမ၏ ထမ်းပိုး, နှင်တံ အစရှိသော အကြမ်းစား လယ်ထွန်ပစ္စည်း ဘဏ္ဍာများကို မတွေ့မမြင်ရချေ။ ထိုရဟန်းဂေါတမသည် မုသားစကားကိုပင် ပြောလေသလော၊ မပြောလေသလော”ဟု ကြံစည်
၆၀
စဉ်းစားပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ခြေတော်အပြင်မှ အစပြုကာ အထက်ဆံတော်ဖျားတိုင်အောင် စုံစမ်းကြည့်ရှုလတ်သည်ရှိသော် အင်္ဂဝိဇ္ဇာတတ်ကျွမ်းသူ ဖြစ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော ယောက်ျားမြတ်တို့၏ လက္ခဏာတော်ကြီးများနှင့် ပြည့်စုံပုံကို ကောင်းစွာထင်ထင် သိမြင်ရ၍ “ဤသို့သော မဟာပုရိသ လက္ခဏာတော်ကြီးများနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်အဖို့ရာ မုသားစကား ပြောဆိုရန် အကြောင်းမရှိချေ၊ အရာမဟုတ်ချေ”ဟု ဆင်ခြင်မိ၍ ထိုခဏမှာပင် များစွာ မြတ်နိုးတနာဖြစ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်အပေါ်၌ ရိုင်းပြစွာ “သမဏ = ရဟန်း”ဟု ပြောဆိုခြင်းကို ပယ်စွန့်၍ အနွယ်တော်အားဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပြောဆိုလိုသည်ဖြစ်၍-
“အကျွန်ုပ်တို့သည် အရှင်ဂေါတမ၏ ထမ်းပိုးကို၎င်း, ထွန်တုံးကို၎င်း, ထွန်သွားကို၎င်း, နှင်တံကို၎င်း, ခိုင်းနွားတို့ကို၎င်း မမြင်ကြရပါကုန်၊ ထိုသို့ဖြစ်လျက် အရှင်ဂေါတမသည် ‘ပုဏ္ဏား.. ငါဘုရားသည်လည်း သင်ကဲ့သို့ပင် လယ်လည်း ထွန်၏၊ မျိုးလည်း ကြဲချ၏။ လယ်ထွန်မျိုးကြဲပြီးလျှင် ချမ်းသာစွာ စားသောက် နေထိုင်ပေ၏’ဟု ပြောဆိုဘိ၏”–
ဟူ၍ ပြောဆိုပြီးနောက် ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
ကဿကော ပဋိဇာနာသိ၊
န စ ပဿာမ တေ ကသိံ။
ကသိံ နော ပုစ္ဆိတော ဗြူဟိ၊
ယထာ ဇာနေမု တေ ကသိံ။ (၁)
(ဘော ဂေါတမ = အို အရှင်ဂေါတမ..။ တွံ = အရှင်ဘုရားသည်)။ ကဿကော = လယ်ထွန်ယောက်ျား လယ်သမားဟူ၍။ ပဋိဇာနာသိ = ဝန်ခံစကား ပြောကြားဘိ၏။ တေ = အရှင်ဂေါတမ၏။
၆၁
ကသိံ = လယ်ထွန်နိုင်ကြောင်း (ထမ်းပိုးထွန်တုံး- အစရှိသော) အဆောက်အဦပေါင်းကို။ န စ ပဿာမ = ငါတို့ မမြင်ကြရကုန်ပါ။ ယထာ = အကြင်အခြင်းဖြင့် ဖြေရှင်းအပ်သည်ရှိသော်။ တေ = အရှင်ဂေါတမ၏။ ကသိံ = လယ်ထွန်နိုင်ကြောင်း အဆောက်အဦပေါင်းကို။ ဇာနေမု = ငါတို့ထင်စွာ သိနိုင်ကုန်ရာ၏။ တထာ = ထိုအခြင်းအရာဖြင့်။ (ဝါ) ငါတို့ထင်ထင် သိမြင်နိုင်လောက်အောင်။ ပုစ္ဆိတော = သိလိုရေးဖြင့် မေးလျှောက်အပ်သော အရှင်ဂေါတမသည်။ နော = ငါတို့ကို။ ကသိံ = လယ်ထွန်နိုင်ကြောင်း (အရှင်ဂေါတမ၏) အဆောက်အဦပေါင်းကို။ ဗြူဟိ = အဖြေစကား မိန့်ကြားပါလော့။-
ဟူသော ဂါထာဖြင့် မေးလျှောက်လေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပုဏ္ဏား၏ မပြည့်မစုံ မေးလျှောက်ချက်ကို အဖြေ ၃-ဂါထာ, နိဂုံး ၁-ဂါထာ = ပေါင်း ၄-ဂါထာတို့ဖြင့် ပြည့်စုံစွာ ဖြေကြားတော်မူလေသည်။ ထိုဂါထာတို့ပါဌ်အနက် အဓိပ္ပါယ်ကား-
အဖြေဂါထာ (၁)
သဒ္ဓါ ဗီဇံ တပေါ ဝုဋ္ဌိ၊
ပညာ မေ ယုဂနင်္ဂလံ။
ဟိရီ ဤသာ မနော ယောတ္တံ၊
သတိ မေ ဖာလပါစနံ။ (၂)
(ဗြာဟ္မဏ = ဘာရဒွါဇနွယ်ဖွား အိုပုဏ္ဏား)။ မေ = ငါဘုရား၏။ သဒ္ဓါ = အာဂမ, အဓိဂမ, ဩကပ္ပန, ပသာဒသဒ္ဓါတရား ဤလေးပါးသည်။ (သဒ္ဓါလေးမျိုးအကြောင်းကို ပါထိကဝဂ္ဂအဋ္ဌကထာ၊ မျက်နှာ ၂၁၂- စသည်၌ရှု)။ ဗီဇံ = လယ်ကိုထွန်လျှင်း အကြောင်းရင်းမှန်လေ့ မျိုးစေ့မည်၏ (က)။
၆၂
မေ = ငါဘုရား၏။ တပေါ = ဣန္ဒြေခြောက်ခု စောင့်စည်းမှုသည်။ ဝုဋ္ဌိ = သဒ္ဓါမျိုးထူး ပင်သန်နူးအောင် ကျေးဇူးများလျှင်း မိုးရွာခြင်းမည်၏။ (ခ)
မေ = ငါဘုရား၏။ ပညာ = ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာနှင့်တကွ မဂ်ပညာလေးပါး ဤတရားအစုသည်။ ယုဂနင်္ဂလံ = ထမ်းပိုးနှင့် ထွန်တုံးမည်၏။ (ဂ)
မေ = ငါဘုရား၏။ ဟိရီ = မကောင်းမှုမှ ရှက်ကြောက်မှု ဟိရီ,ဩတ္တပ္ပ တရားနှစ်ခုသည်။ ဤသာ = ထွန်သန်အစုံမည်ပေ၏။ (ဃ)
မေ = ငါဘုရား၏။ မနော = စိတ်ကိုအဦးထား သမာဓိတရားသည်။ ယောတ္တံ = ချည်ကြိုး, ဗွဲ့ကြိုး, ထွန်ညင်းကြိုး သုံးမျိုးမည်ပေ၏။ (င)
မေ = ငါဘုရား၏။ သတိ = ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာနှင့်ယှဉ်သော သတိ, မဂ်ပညာနှင့်ယှဉ်သော သတိသည်။ ဖာလပါစနံ = ထွန်သွားနှင့် နှင်တံမည်ပေ၏။ (စ)
(ဤ၌ မှတ်ဖွယ်အထူးကား.. ပုဏ္ဏားသည် ထမ်းပိုး, ထွန်တုံး အစရှိသော လယ်ထွန်ကြောင်း အဆောက်အဦ ဘဏ္ဍာကိုသာ မေးလျှောက်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်ကား ရှေ့ပိုင်းတရားချင်း သဘောတူသဖြင့် (အမေးစကား၌ မပါဝင်သော်လည်း) လိုအပ်သည်ကို ဖြည့်စွက်ကာ ဥပမာတင်ထား၍ ဟောကြားမှုသည် ဘုရားရှင်တိုင်း၏ အာနုဘော်ဖြစ်သောကြောင့် ထိုအာနုဘော်ကို ပြတော်မူလျက် ရှေ့ပိုင်းတရားချင်း သဘောတူသဖြင့် လိုအပ်သည်ကို ဖြည့်စွက်ကာ ဥပမာတင်ထား ဟောကြားတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ “ငါဘုရား၏ သဒ္ဓါတရားသည် မျိုးစေ့မည်၏”ဟု ဟောတော်မူသည်။
ဤ၌ “ရှေ့ပိုင်းတရားချင်း သဘောတူမှုဟူသည် အဘယ်နည်း၊ ပုဏ္ဏားက မြတ်စွာဘုရားရှင် ထမ်းပိုး, ထွန်တုံး အစရှိသော လယ်ထွန်ကြောင်း အဆောက်အဦ ဘဏ္ဍာကိုသာ မေးအပ်သည် မဟုတ်လော။ သို့ပါလျက် ပုဏ္ဏားမမေးအပ်သည့် မျိုးစေ့နှင့် သဘောတူသဖြင့် အသစ်ဖြည့်စွက်ကာ ဥပမာတင်ထားလျက် သဒ္ဓါ တရားကို အဘယ့်ကြောင့်
၆၃
ဟောကြားတော်မူသနည်း၊ ဤသို့ မမေးအပ်သည့်တရားကို ထည့်သွင်း ဖြေကြားတော်မူခဲ့သော် ဤတရား စကားသည် ရှေ့နောက်အဓိပ္ပါယ် မဆက်စပ်သော တရားစကား ဖြစ်လေရာသည် မဟုတ်လော။ (=ပုဏ္ဏားက ထမ်းပိုး, ထွန်တုံးစသည့် လယ်ထွန်အဆောက်အဦ ဘဏ္ဍာကိုသာ မေးအပ်ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်က မမေးအပ်သည့် သဒ္ဓါမျိုးစေ့ စသည်ကို အပိုထည့်သွင်း၍ ဖြေကြားတော်မူပါသနည်း၊ ယင်းသို့ အပိုထည့်စွက် ဖြေကြားနေသဖြင့် ရှေ့နောက်အဓိပ္ပါယ် မဆက်စပ်သော တရားစကား ဖြစ်လေရာ သည် မဟုတ်လော)”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။
အဖြေကား.. ဘုရားရှင်တို့မှာ ရှေ့နောက်အဓိပ္ပါယ် မဆက်စပ်သော တရားစကား ဟောကြားမှုဟူ၍ မရှိပေ၊ ဘုရားရှင်တို့သည် ရှေ့ပိုင်း သဘောတူသော တရားကို အသစ်ဖြည့်စွက်ကာ ဥပမာတင်ထား၍ ဟောကြားတော်မူကြမြဲ ဓမ္မတာဖြစ်သည်။
ဤ၌ ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း ရှေ့နောက်အဓိပ္ပါယ် ဆက်စပ်မှုကို သိမှတ်ရာ၏-
သိမှတ်ရန်မှာ.. ဤကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားက မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ထမ်းပိုး, ထွန်တုံး အစရှိသော လယ်ထွန်ကြောင်း အဆောက်အဦဘဏ္ဍာနှင့်စပ်၍ လယ်ထွန်မှုကို မေးမြန်းအပ်လေသည်၊ အမေးခံရသော မြတ်စွာ ဘုရားရှင်သည် မေးမြန်းသူ ထိုပုဏ္ဏားအား သနားစောင့်ရှောက်တော်မူသောအားဖြင့် “ဤအစုကိုကား ပုဏ္ဏားသည် မမေးအပ်ချေ”ဟု ခြွင်းချန်မှုကို လုံးဝပြုတော်မမူပဲ (ပုဏ္ဏား၏အမေး၌ မပါသည့် (၁) မူလတရား (၂) ဥပကာရတရား (၃) သမ္ဘာရတရား (၄) ဖလတရား ဤတရားလေးပါးနှင့်တကွ လယ်ထွန်မှုကို သိစေခြင်းငှါ အရင်းမူလတရားမှစ၍ ပြတော်မူလိုသဖြင့် “သဒ္ဓါဗီဇံ = သဒ္ဓါတရားသည် မျိုးစေ့မည်၏”ဟု ဟောတော်မူသည်။ (ဉာဏ်ပညာ မကျယ်ဝန်းသဖြင့် ပုဏ္ဏားက အပြည့်အစုံ မမေးတတ်သော်လည်း မြတ်ဘုရားရှင်ကမူ ကရုဏာတော် ကြီးမားသဖြင့် လိုနေသည့် တရားများကိုပါ ဖြည့်စွက်တော်မူကာ ဖြေကြားတော်မူ၏ဟု ဆိုလိုသည်)။
ထင်ရှားစေဦးအံ့.. မျိုးစေ့ရှိမှ လယ်ထွန်မှုကို ပြုရသည်၊ မျိုးစေ့မရှိလျှင် လယ်ထွန်မှုကို မပြုရ၊ မျိုးစေ့ရှိသလောက်သာ လယ်ထွန်မှုပြုသည်၊ မျိုးစေ့ရှိသည်ထက် ပိုလွန်၍ လယ်ထွန်မှုကို ပြုရိုးထုံးစံမရှိ။ ထို့ကြောင့် မျိုးစေ့သည် လယ်ထွန်မှု၏ မူလအဓိက အကြောင်းရင်းဖြစ်သည်။
၆၄
ယင်းသို့မျိုးစေ့သည်သာ လယ်ထွန်ခြင်း၏ မူလ အဓိက အကြောင်းရင်းဖြစ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အကြောင်းရင်းမှစ၍ လယ်ထွန်မှုကို ပြတော်မူလိုရကား ပုဏ္ဏားမေးအပ်သည့် လောကီ လယ်ထွန်မှု၏ အခြေခံမူလ အဓိက အကြောင်းရင်းဖြစ်သော မျိုးစေ့နှင့် သဘောချင်းတူသဖြင့် ကိုယ်တော်မြတ်၏ ဓမ္မ လယ်ထွန်မှု၏ အခြေခံ မူလ အဓိက (ရှေ့ပိုင်း) အကြောင်းရင်းတရားကို ထည့်သွင်းဖော်ပြကာ ဥပမာတင်ထား ဟောကြားတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ “သဒ္ဓါဗီဇံ = ငါဘုရား၏ သဒ္ဓါတရားသည် မျိုးစေ့မည်၏”ဟု ဟောကြားတော်မူ၏။ (ဤဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း ရှေ့ပိုင်း မူလတရားချင်း သဘောတူမှု = လောကီ လယ်ထွန်မှု၏ ရှေ့ပိုင်း မူလ အကြောင်းရင်းတရားကား မျိုးစေ့ဖြစ်၏။ ဓမ္မလယ်ထွန်မှု၏ ရှေ့ပိုင်း မူလ အကြောင်းရင်းတရားကား သဒ္ဓါတရားဖြစ်၏”ဟူသော လေးနက်သည့်အဓိပ္ပါယ်ကို သိမှတ်ရာ၏)။
ဤ၌ တဖန်ထပ်၍ “ပုဏ္ဏားမေးအပ်သည်ကိုသာ ရှေးဦးစွာ ဖြေပြီးမှ မမေးအပ်သည်ကို နောက်မှ ဖြေဆိုသင့်၏၊ သို့ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် ပုဏ္ဏားမမေးအပ်သည်ကို နောက်မှ ဖြေဆိုမှုမပြုပဲ ရှေးဦးစွာ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဖြေကြားတော်မူအပ်သနည်း”ဟူ၍ မေးမြန်းဖွယ်ရှိပြန်၏။
အဖြေ အကျဉ်းကား.. (၁) ပုဏ္ဏားအား ကျေးဇူးများသောကြောင့် သဒ္ဓါတည်းဟူသော မျိုးစေ့ကို နောက်မှ ဟောသင့်သော်လည်း ရှေးဦးစွာ ဟောတော်မူသည်။ (၂) ဣန္ဒြေကို စောင့်စည်းမှု တည်းဟူသော မိုးရွာခြင်းနှင့် သဒ္ဓါတရားတည်းဟူသော မျိုးစေ့တို့မှာ အကြောင်းအကျိုးအနေနှင့် ဆက်စပ်နေသောကြောင့် ဣန္ဒြေ စောင့်စည်းမှု တည်းဟူသော မိုးရွာခြင်းကို နောက်မှ ဟောသင့်သော်လည်း သဒ္ဓါမျိုးစေ့၏ အခြားမဲ့၌ ကပ်၍ ဟောတော်မူသည်။
အဓိပ္ပါယ် အကျယ်ကား.. (၁) ဤပုဏ္ဏားကား ပညာရှိသူ ဖြစ်၏၊ သို့သော် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမျိုး၌ လူဖြစ်လာရသောကြောင့် သဒ္ဓါတရား ခေါင်းပါးလျက်ရှိ၏။ သဒ္ဓါတရားခေါင်းပါး၍ ပညာကြီးမားသောသူသည် သူတပါးတို့အား (အယုတ်သဖြင့် ဆရာသမားတို့အားသော်မှ) ယုံကြည်စိတ်ချကာ မိမိကျင့်ကြံသင့်သည့်တရားကို ကျင့်ကြံမှုမပြုသဖြင့် မဂ်ဖိုလ်တရားထူးကို မရနိုင်။ ဤကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား၏ ကိုယ်သန္တာန်မှာ ကိလေသာ အနောက်အကျုကင်းသည့် ပသာဒသဒ္ဓါတရားမျှသော်လည်း (မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမျိုး၌ လူဖြစ်လာရသောကြောင့်) အားနည်းလျက်ရှိချေ၏။ သို့ရကား ထိုပုဏ္ဏား၏ အားနည်းလှသော သဒ္ဓါတရားသည်
၆၅
အားကြီးသောပညာနှင့် တွဲဖက်လျက် မဂ်ဖိုလ်တရားထူးရမှု တည်းဟူသော အကျိုးထူးကို မပြီးစေနိုင်၊ ဆင်ကြီးနှင့်တွဲဖက်ကာ ထမ်းပိုးတခု၌ က-အပ်သော နွားကဲ့သို့ ရှိချေ၏။ ထို့ကြောင့် ထိုပုဏ္ဏားအား သဒ္ဓါတရားသည် မဂ်ဖိုလ်ရောက်အောင် ကျေးဇူးပြုမည့်တရား ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုပုဏ္ဏားကို (လိုနေသော) သဒ္ဓါတရား၌ တည်စေတော်မူလိုသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်မှဟောသင့်သည့် သဒ္ဓါမျိုးစေ့ကို တရားဟောနည်း၌ အတုမရှိ ကျွမ်းကျင် လိမ္မာတော်မူသောကြောင့် ရှေးဦးစွာ ဟောတော်မူ၏။
(၂) မိုးရွာခြင်းသည် မျိုးစေ့အား ကျေးဇူးများလှ၏၊ ထိုမိုးရွာခြင်းကို မျိုးစေ့၏ အခြားမဲ့၌ ဟောအပ်မှသာ အကြောင်းအကျိုး ဆက်စပ်မှု ပြည့်စုံ ပြီးစီးနိုင်မည် ဖြစ်သောကြောင့် နောက်မှ ဟောသင့်သော်လည်း မိုးရွာခြင်းတည်းဟူသော ဤအနက်ကို ရှေ့၌ (သဒ္ဓါမျိုးစေ့၏ အခြားမဲ့၌) ဟောတော်မူအပ်သည်။ (ဤမိုးရွာခြင်းကိုသာ မဟုတ်သေး၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထွန်သန်ကြိုး- စသည်ကိုလည်း သူ့နေရာနှင့်သူ ဟောသင့်သောနေရာမှာ ဟောတော်မူအပ်လေသည်)။ ။(ဤ၌ သဒ္ဓါတရား၏ လက္ခဏာစသည်ကို ကျမ်းဂန်တို့မှ ထုတ်နုတ် မှတ်ယူကုန်ရာ၏။)
သဒ္ဓါနှင့် မျိုးစေ့တို့၌ ဥပမာ ဥပမေယျ စပ်ဟပ်၍ မှတ်ရန်မှာ ပုဏ္ဏား၏ လောကီ လယ်ထွန်မှုဆိုင်ရာ အခြေခံမူလ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော ပကတိမျိုးစေ့သည် (၁) အောက်၌ အမြစ်တွယ်ခြင်း (၂) အထက်၌ အညွန့်တက်စေခြင်း အလုပ်ကိစ္စနှစ်ပါးကို ပြုလုပ်သကဲ့သို့ ဤအတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဓမ္မလယ်ထွန်မှုဆိုင်ရာ အခြေခံမူလ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော သဒ္ဓါမျိုးစေ့သည် (၁) အောက်၌ သီလအမြစ်တွယ်ခြင်း (၂) အထက်၌ သမထ ဝိပဿနာ အညွန့်တက်စေခြင်း အလုပ်ကိစ္စနှစ်ပါးကို ပြုလုပ်ပြီးပြေစေ၏။
ပကတိမျိုးစေ့သည် အမြစ်ဖြင့် မြေအရသာ ရေအရသာကို စုတ်ယူ၍ ပင်စည်ရိုးတံဖြင့် ကောက်စပါး၏ ရင့်ကျက်မှုကို ယူဘို့ရန် ကြီးပွါးသကဲ့သို့ ထို့အတူ ဤသဒ္ဓါမျိုးစေ့သည် သီလအမြစ်ဖြင့် သမထဝိပဿနာအရသာကို စုတ်ယူ၍ အရိယမဂ်တည်းဟူသော ပင်စည်ရိုးတံဖြင့် အရိယဖိုလ် တည်းဟူသော ကောက်စပါး၏ ရင့်ကျက်မှုကို ရယူဘို့ရန် ကြီးပွါးလေသည်။
၆၆
ပကတိမျိုးစေ့သည် လယ်မြေကောင်း၌တည်၍ အမြစ်, အညွန့်, အရွက်, ရိုးတံ, အနှံတို့ဖြင့် ကြီးထွား ပြန့်ပြောခြင်းသို့ ရောက်ရှိကာ နို့ရည်ကိုဖြစ်စေ၍ များစွာသော သလေးစပါးသီးတို့ဖြင့်ပြည့်သော သလေးကောက်စပါးနှံကို ဖြစ်စေသကဲ့သို့ ထို့အတူ ဤသဒ္ဓါမျိုးစေ့သည် စိတ်အစဉ်တည်းဟူသော လယ်မြေကောင်း၌တည်၍ သီလဝိသုဒ္ဓိ- အစရှိသော လောကီဝိသုဒ္ဓိ ခြောက်ပါးတို့ဖြင့် ကြီးထွား ပြန့်ပြောခြင်းသို့ ရောက်ရှိကာ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ = အရိယမဂ်တည်းဟူသော နို့ရည်ကို ဖြစ်စေ၍ များစွာသော ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် အဘိညာဏ်တို့ဖြင့်ပြည့်သော အရဟတ္တဖိုလ်တည်းဟူသော ကောက်စပါးသီးနှံကို ဖြစ်စေ၏။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “သဒ္ဓါ ဗီဇံ = ငါဘုရား၏ သဒ္ဓါတရားသည် မျိုးစေ့မည်၏”ဟူ၍ ဟောတော်မူ၏။ (က)
“ငါဘုရား၏ ဣန္ဒြေခြောက်ခု စောင့်စည်းမှုသည် မိုးရွာခြင်းမည်၏”ဟူသော စကားရပ်၌။ ။မိုးရွာခြင်း တည်းဟူသော အထောက်အပံ့ကို ရရှိသဖြင့် ပုဏ္ဏား၏မျိုးစေ့, ထိုမျိုးစေ့ကြောင့် ပေါက်ပွါးလာသော ကောက်ပင်များသည် အခါခပ်သိမ်း မညှိုးမနွမ်းပဲ စည်ကား ပြည့်စုံသကဲ့သို့ ထို့အတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဣန္ဒြေခြောက်ခု စောင့်စည်းမှု တည်းဟူသော အထောက်အပံ့ကို ရရှိသဖြင့် သဒ္ဓါမျိုးစေ့, ထိုသဒ္ဓါမျိုးစေ့လျှင် အကြောင်းရင်းရှိကြသည့် သီလ သမာဓိ ပညာ တရားတို့သည် အခါခပ်သိမ်း မညှိုးမနွမ်းပဲ စည်ကား ပြည့်စုံကြကုန်၏။ ထိုစကားရပ်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-
“ပုဏ္ဏား.. သင် မျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးကြဲချအပ်ပြီးနောက် မိုးရွာလျှင် ကောင်း၏၊ အကယ်၍ မိုးမရွာလျှင် ရေအသစ် သွန်းလောင်း၍ ပေးအပ်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ငါဘုရားသည် ဟိရီ ဩတ္တပ္ပ တည်းဟူသော ထွန်သန်၌ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာ တည်းဟူသော ထမ်းပိုး ထွန်တုံးများကို သမာဓိတည်းဟူသော ကြိုးဖြင့် တဆက်တည်းဖြစ်အောင် ဖွဲ့နှောင်ပြီးလျှင် ဝီရိယတည်းဟူသော ဝန်ဆောင်နွား = ခိုင်းနွားတို့ကို ယှဉ်ကပြီးလျှင် သတိတည်းဟူသော နှင်တံဖြင့် ထိုးဆွမောင်းနှင်၍ မိမိ၏ စိတ်အစဉ်တည်းဟူသော လယ်မြေကောင်း၌ ထွန်ယက်၍ သဒ္ဓါမျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးအပ်လေသည်၊ ယင်း စိုက်ပျိုးအပ်ပြီးသော သဒ္ဓါမျိုးစေ့၌ မိုးရေမရှိသောဟူ၍ ဘယ်သောအခါမျှ မရှိချေ။ ငါဘုရား၏ ဣန္ဒြေခြောက်ခု စောင့်စည်းမှု တည်းဟူသော မိုးရေသည်ကား အမြဲမပြတ် ငါဘုရား၏ စိတ်အစဉ်တည်းဟူသော လယ်မြေကောင်း၌ ရွာသွန်းလျက် ရှိပေ၏”ဟူသော လေးနက်သည့် အဓိပ္ပါယ်ကို ညွှန်ပြတော်မူ၏။ (ခ)
၆၇
“ငါဘုရား၏ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာသည် ထမ်းပိုးနှင့် ထွန်တုံးမည်၏”ဟူသော စကားရပ်၌။ ။ပုဏ္ဏား၏ ထမ်းပိုး ထွန်တုံးနှင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာတို့ တူကြကုန်၏၊ ထမ်းပိုးသည် ထွန်သန်၏ မှီရာဖြစ်၏၊ ရှေ့ကဖြစ်၏၊ ထွန်သန်နှင့် တစပ်တည်း ဖွဲ့စပ်အပ်၏၊ ကြိုးတို့၏ မှီရာဖြစ်၏၊ ဝန်ဆောင်နွား = ခိုင်းနွားတို့ တပေါင်းတည်းသွားအောင် ရွက်ဆောင် ကျေးဇူးပြု၏။ ထို့အတူ ပညာသည်လည်း ဟိရီဩတ္တပ္ပ အမှူးပြုသည့် များသော အပြစ်မရှိသည့် တရားတို့၏ အားကြီးသောမှီရာ ဥပနိဿယည်း ဖြစ်၏၊ အပြစ်မရှိသော တရားတို့၏ ရှေ့ခေါင်းဦးလည်း ဖြစ်၏၊ ထွန်သန်နှင့်တူသည့် ဟိရီဩတ္တပ္ပတရားတို့နှင့် ကင်း၍ မဖြစ်နိုင်ရကား ထိုဟိရီဩတ္တပ္ပ တည်းဟူသော ထွန်သန်နှင့် ပညာထမ်းပိုးကို တစပ်တည်း ဖွဲ့စပ်အပ်၏။ သမာဓိတည်းဟူသော ကြိုး၏ မှီရာပစ္စည်းအကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့် သမာဓိကြိုးတို့၏ မှီရာလည်း ဖြစ်၏၊ ပညာသည် အလွန်အားထုတ်ခြင်း, အလွန်ဆုတ်နစ်ခြင်း နှစ်ပါးကို တားမြစ်တတ်သောကြောင့် ဝီရိယတည်းဟူသော ဝန်ဆောင်နွား = ခိုင်းနွားတို့ကို တညီတညွတ် တပေါင်းတည်း အသွားမှန်အောင် ရွက်ဆောင် ကျေးဇူးပြု၏။
ထွန်သွားတပ်၍ထားသော ထွန်တုံးသည် ထွန်ယက်သောအခါ မြေစိုင်ခဲများကို ဖြိုခွဲ၍ပစ်၏၊ သစ်မြစ်ကြီး သစ်မြစ်ဖွားများကို ဖြိုခွဲဖျက်ဆီးပစ်၏။ ထို့အတူ သတိတည်းဟူသော ထွန်သွားတပ်အပ်သည့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ပညာထွန်တုံးသည်လည်း ဝိပသနာအလုပ် အားထုတ် ထွန်ယက်သောအခါ၌ ထိုထိုတရားတို့၏ သန္တတိအခဲ, သမူဟအခဲ, ကိစ္စအခဲ, အာရုံအခဲ တည်းဟူသော အခဲကြီးလေးခဲ (=ဃနလေးမျိုး)တို့ကို ဖြိုခွဲ၍ပစ်၏၊ ခပ်သိမ်းသော ကိလေသာ သစ်မြစ်ကြီး သစ်မြစ်ဖွားများကို ဖြိုခွဲ ဖျက်ဆီးပစ်၏။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ငါဘုရား၏ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာ နှစ်ပါးသည် ထမ်းပိုးနှင့် ထွန်တုံးမည်၏”ဟု ဟောတော်မူလေသည်။ (ဂ)
“ဟိရီ ဤသာ = ငါဘုရား၏ ဟိရီတရားသည် ထွန်သန်မည်၏”ဟူသော စကားရပ်၌။ ။ဟိရီနှင့် ဩတ္တပ္ပတရားသည် အတူတကွ ဖြစ်ဖော်ဖြစ်ဖက် ဖြစ်သောကြောင့် ဟိရီတရားကို ယူသဖြင့် ဩတ္တပ္ပတရားကိုလည်း ယူအပ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် “ငါဘုရား၏ မကောင်းမှုမှ ရှက်ကြောက်မှု = ဟိရီဩတ္တပ္ပတရား နှစ်ခုသည် ထွန်သန်အစုံမည်၏”ဟု မြန်မာပြန်ဆိုခဲ့ပေသည်။
၆၈
ပုဏ္ဏား၏ ပကတိထွန်သန်သည် ထမ်းပိုးနှင့် ထွန်တုံးကို ဆောင်ယူထားသကဲ့သို့ ထို့အတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဟိရီဩတ္တပ္ပတရား (ထွန်သန်)အစုံသည် (ထိုတရားနှစ်ပါးရှိမှ ပညာနှစ်မျိုး ရှိနိုင်သောကြောင့်) လောကီ ဝိပဿနာပညာ လောကုတ္တရာ မဂ်ပညာ တည်းဟူသော ထမ်းပိုးနှင့် ထွန်တုံးကို ဆောင်ယူထားပေ၏။ ထမ်းပိုးနှင့် ထွန်တုံးသည် ထွန်သန်နှင့် ဖွဲ့စပ်အပ်မှသာ ( ရှေးဖော်ပြရာပါ) မိမိဆိုင်ရာကိစ္စကို ပြုလုပ်နိုင်၏၊ တုန်လည်း မတုန်လှုပ် လျော့လည်း မလျော့ (တင်းတင်းကြပ်ကြပ်ရှိ၏။) ထို့အတူ ဟိရီဩတ္တပ္ပ တည်းဟူသော ထွန်သန်အစုံနှင့် တွဲယှက် ဖွဲ့စပ်အပ်မှသာ ပညာနှစ်ပါးသည်(ရှေးဖော်ပြရာပါ) မိမိဆိုင်ရာကိစ္စကို ပြုလုပ်နိုင်၏၊ တုန်လည်း မတုန်လှုပ်၊ လျော့လည်း မလျော့၊ အဟိရိက, အနောတ္တပ္ပ အကုသိုလ်များနှင့် ရောယှက်မှုမပြုပဲ တင်းကြပ်စွာ တည်ရှိပေ၏။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ငါဘုရား၏ မကောင်းမှုမှ ရှက်ကြောက်မှု ဟိရီဩတ္တပ္ပ တရားနှစ်ခုသည် ထွန်သန်အစုံမည်၏”ဟူ၍ ဟောတော်မူသည်။ (ဃ)
“မနောယောတ္တံ = စိတ်သည် ကြိုးမည်၏”ဟူသော စကားရပ်၌။ ။စိတ်ကို ခေါင်းတပ်၍ သမာဓိကို ဟောတော်မူလိုရင်း ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် “ငါဘုရား၏ စိတ်ကိုအဦးထား သမာဓိတရားသည် ချည်ကြိုး, ဗွဲ့ကြိုး, ထွန်ညင်းကြိုး သုံးမျိုးမည်၏”ဟု မြန်မာပြန်ဆိုခဲ့ပေသည်။
ကြိုးသည် (၁) ထွန်သန်နှင့် ထမ်းပိုးကို ဖွဲ့နှောင်သော ထွန်ညင်းကြိုး၊ (၂) ထမ်းပိုးနှင့် ခိုင်းနွားတို့ကို ဖွဲ့နှောင်သော ဗွဲ့ကြိုး = ထမ်းပိုးကြိုး၊ (၃) မောင်းနှင်သူနှင့် ခိုင်းနွားတို့ကို ဆက်စပ်မိအောင် ဖွဲ့နှောင်သော နွားချည်ကြိုးဟူ၍ သုံးမျိုးရှိ၏၊ ပုဏ္ဏား၏ ကြိုးသုံးမျိုးသည် ထွန်သန်, ထမ်းပိုး, ခိုင်းနွားတို့ကို တခုတခြားစီ မဖြစ်စေပဲ တစပ်တည်းဖြစ်အောင်ပြုလျက် မိမိဆိုင်ရာ ကိစ္စတို့ကို ပြီးစေသကဲ့သို့ ထို့အတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သမာဓိကြိုးသည်လည်း အလုံးစုံသော ထိုဟိရီ,ဩတ္တပ္ပ တည်းဟူသော ထွန်သန်, ပညာတည်းဟူသော ထမ်းပိုး, ဝီရိယတည်းဟူသော ခိုင်းနွား ဤတရားအစုကို အာရုံတခုတည်း၌ မပြန့်လွင့်အောင် ရွက်ဆောင် ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ဖွဲ့နှောင်၍ မိမိတို့ဆိုင်ရာ ကိစ္စများကို ပြီးစေလေသည်၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ငါဘုရား၏ စိတ်ကိုအဦးထား သမာဓိတရားသည် ချည်ကြိုး, ဗွဲ့ကြိုး, ထွန်ညင်းကြိုး သုံးမျိုးမည်၏”ဟူ၍ ဟောတော်မူသည်။ (င)
“ငါဘုရား၏ ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာနှင့်ယှဉ်သော သတိ, မဂ်ပညာနှင့်ယှဉ်သော သတိသည် ထွန်သွားနှင့်နှင်တံမည်၏”ဟူသော စကားရပ်၌။ ။
၆၉
ပကတိ ထွန်သွားသည် ထွန်တုံးကို စောင့်ရှောက်၍ ထိုထွန်တုံး၏ရှေ့မှ သွားသကဲ့သို့ ထို့အတူ သတိသည် လည်း ကုသိုလ်တရားတို့၏ အဖြစ်သနစ် အလားတို့ကို စဉ်းစားဖွေရှာလျက်၎င်း, အာရုံ၌ ထင်လင်းလျက်၎င်း ပညာထွန်ထုံးကို စောင့်ရှောက်၏၊ ထို့ကြောင့်များစွာသော ပါဠိတော်တို့၌ သတိကို အစောင့်အရှောက် တရားအနေဖြင့် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်လေသည်၊ ထိုသတိတည်းဟူသော ထွန်သွားသည် မမေ့ မပျောက်သော အနေအားဖြင့် ပညာထွန်တုံး၏ ရှေ့မှလည်း သွား၏။ မှန်၏- သတိက ရှေ့သွားပြုကာ လေ့လာအပ်ပြီးသော တရားအစု၌ နောက်ကလိုက်ကာ ပညာသည် ထိုးထွင်း၍သိရ၏။
ပကတိနှင်တံသည် ခိုင်းနွားတို့အား ထိုးဆွရိုက်ပုတ်အံ့သောဘေးကို ပြလျက် ဆုတ်နစ် ရပ်နားခွင့်ကိုလည်း မပေး၊ လမ်းမှာသွားခြင်းကိုလည်း တားမြစ်၏၊ ထို့အတူ သတိတည်းဟူသော နှင်တံသည် ဝီရိယခိုင်းနွားတို့အား အပါယ်ကျမည့်ဘေးကိုပြလျက် ပျင်းရိ ဆုတ်နစ် ရပ်နားခွင့်ကိုလည်း မပေး၊ ကာမဂုဏ်တည်းဟူသော မကျက်စားသင့်သည့်အရာ၌ စိတ်၏ လှည့်လည်ကျက်စားမှုကို တားမြစ်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်၌ ယှဉ်စေလျက် လမ်းမှားသွားခြင်းကို တားမြစ်၏၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ငါဘုရား၏ ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာနှင့်ယှဉ်သော သတိ, မဂ်ပညာနှင့်ယှဉ်သော သတိသည် ထွန်သွားနှင့် နှင်တံမည်၏”ဟူ၍ ဟောတော်မူသည်။ (စ)
အဖြေဂါထာ (၂)
ကာယဂုတ္တော ဝစီဂုတ္တော၊
အာဟာရေ ဥဒရေ ယတော။
သစ္စံ ကရောမိ နိဒ္ဒါနံ၊
သောရစ္စံ မေ ပမောစနံ။ (၃)
(ဗြာဟ္မဏ = ဘာရဒွါဇနွယ်ဖွား အိုပုဏ္ဏား..။ တွံ = သင်သည်။ ခေတ္တံ = လယ်ကို။ ဂေါပေတိ ယထာ = စည်းစောင်းရန်းဖြင့် လုံခြုံစေသကဲ့သို့။ အဟံ = လူသုံးပါးတို့၏ဆရာ ငါဘုရားသည်)။ ကာယဂုတ္တော = စိတ်အစဉ်တည်းဟူသော လယ်ကို ကာယသုစရိုက် တည်းဟူသော စည်းစောင်းရန်းဖြင့် လုံခြုံစေ၏။
၇၀
ဝစီဂုတ္တော = ဝစီသုစရိုက်လေးပါးဟူသော စည်းစောင်းရန်းဖြင့် လုံခြုံစေ၏။ (ဤစကားရပ်စုဖြင့် ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလကို ဟောတော်မူအပ်၏)။ အာဟာရေ = သုံးစွဲအပ်စွာ ပစ္စည်းလေးဖြာ၌။ ယတော = အနေသန ၂၁- ပါး မဖြစ်ပွါးအောင် ကောင်းစွာစောင့်စည်းပေ၏။ (ဤဖြင့် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလကို ဟောတော်မူအပ်၏)။ ဥဒရေ = ဝမ်း၌။ ယတော = နှိုင်းနှိုင်းရှည်ရှည် စားသုံးသောအားဖြင့် ကောင်းစွာစောင့်စည်း၏။ (ဤဖြင့် ဘောဇနေမတ္တညုတာကို အဦးထားကာ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလကို ဟောတော်မူအပ်၏)။ သစ္စံ–သစ္စေန = အရိယဝေါဟာ ရှစ်ဖြာအပြား မှန်ကန်သောစကားဖြင့်။ နိဒ္ဒါနံ = (အနရိယဝေါဟာရရှစ်ပါး ပေါင်းမြက်များကို) ပယ်ရှားရိတ်ဖြတ် အမြစ်ပြတ် သုတ်သင်ခြင်းကို။ ကရောမိ = ငါပြု၏။ သောရစ္စံ = နိဗ္ဗာန်မည်တောင်း တရားကောင်း၌ နှစ်ခြိုက်မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်မှုတည်းဟူသော အရဟတ္တဖိုလ်သည်။ မေ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါ၏။ ပမောစနံ = ထွန်တုံးကိုချွတ် လယ်ကိုလွှတ်၍ တန့်ရပ်နားနေ အပြီးတိုင် အပန်းဖြေခြင်းတည်း။
(ဤ၌ ဆိုလိုရင်းကား.. ပုဏ္ဏား.. သင်သည် မျိုးကြဲပြီးလျှင် ကောက်စပါးကို စောင့်ရှောက်ရန် ဆူးအရံကိုဖြစ်စေ, သစ်ပင်အရံကိုဖြစ်စေ, တံတိုင်းမျဉ်းတား ဝါးအရံကိုဖြစ်စေ ပြုလုပ်၏။ ထိုသို့ ပြုလုပ်သဖြင့် နွား ကျွဲ သမင် အပေါင်းတို့သည် ဝင်ခွင့်ကို မရရှိကြပဲ သင်၏ကောက်စပါးကို မဖျက်ဆီးနိုင်ကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ငါဘုရားသည်လည်း သဒ္ဓါမျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးပြီးလျှင် ကုသိုလ်အမျိုးမျိုး တည်းဟူသော ကောက်စပါးကို စောင့်ရှောက်ရန် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ, အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ, ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ တည်းဟူသော တံတိုင်းအကာအရံကြီး သုံးထပ်ကို ပြုလုပ်၏။ ထိုသို့ ပြုလုပ်သဖြင့် ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ အစရှိသည့် အကုသိုလ်တရား နွား ကျွဲ သမင်များသည် ဝင်ရောက်ခွင့်ကို မရရှိကြပဲ ငါဘုရား (လယ်သမားကြီး)၏ ကုသိုလ်အမျိုးမျိုး တည်းဟူသော ကောက်စပါးကို မဖျက်ဆီးနိုင်ကြကုန်။
၇၁
မမြင်သည်ကို မြင်သည်ဟုပြောခြင်း,
မကြားသည်ကို ကြားသည်ဟုပြောခြင်း,
မတွေ့ မရောက်သည်ကို တွေ့ရောက်သည်ဟုပြောခြင်း,
မသိသည်ကို သိသည်ဟုပြောခြင်း,
မြင်သည်ကို မမြင်ဟုပြောခြင်း,
ကြားသည်ကို မကြားဟုပြောခြင်း,
တွေ့ရောက်သည်ကို မတွေ့ရောက်ဟုပြောခြင်း,
သိသည်ကို မသိဟုပြောခြင်း-
ဤအနရိယ ဝေါဟာရရှစ်ပါး မုသားပေါင်းမြက်ပင်များကို-
မမြင်သည်ကို မမြင်ဟုပြောခြင်း,
မကြားသည်ကို မကြားဟုပြောခြင်း,
မတွေ့မရောက်သည်ကို မတွေ့မရောက်ဟုပြောခြင်း,
မသိသည်ကို မသိဟုပြောခြင်း,
မြင်သည်ကို မြင်သည်ဟုပြောခြင်း,
ကြားသည်ကို ကြားသည်ဟုပြောခြင်း,
တွေ့ရောက်သည်ကို တွေ့ရောက်သည်ဟုပြောခြင်း,
သိသည်ကို သိသည်ဟုပြောခြင်း-
ဤအရိယဝေါဟာရရှစ်ပါး သစ္စာစကားတည်းဟူသော လက်တံစဉ်ဖြင့် နုတ်မှု ရိတ်ဖြတ်မှု သုတ်သင်မှုကို ငါပြု၏။
ပုဏ္ဏား.. သင်၏ ထွန်တုံးကိုချွတ် လယ်ကိုလွှတ်၍ တန့်ရပ်နားနေ အပန်းဖြေခြင်းသည် တဖန် ညနေချမ်း၌ဖြစ်စေ, နောက်တနေ့၌ဖြစ်စေ, နောက်နှစ်၌ဖြစ်စေ, လယ်ထွန်မှုကို ပြုရပြန်သောကြောင့် အပြီးအပိုင် ထွန်တုံးချွတ်ရ ပိတ်ရမှု လယ်ကိုလွှတ်ရမှု တန့်ရပ်နားနေ အပြီးတိုင်
၇၂
အပန်းဖြေရမှု မဟုတ်ပေ။ ငါဘုရား၏ ထွန်တုံးကိုချွတ် လယ်ကိုလွှတ်၍ တန့်ရပ်နားနေ အပန်းဖြေခြင်းသည်ကား ထိုကဲ့သို့ မဟုတ်ချေ။ မှန်၏- အိုပုဏ္ဏား.. ငါဘုရားမှာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်မီအကြား ထွန်တုံးကိုချွတ် လယ်ကိုလွှတ်၍ တန့်ရပ်နားနေ အပန်းဖြေမှုဟူ၍ မရှိခဲ့ချေ၊ ထင်ရှားစေဦးအံ့- အိုပုဏ္ဏား.. ငါဘုရား (=လယ်သမားကြီး)သည် ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ လက်ထက်တော်အခါမှ အစပြု၍ ပညာတည်းဟူသော ထွန်၌ သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယတန်ဆောင် နွားကြီးလေးကောင်တို့ကို ယှဉ်က၍ လေးအသင်္ချေ ကမ္ဘာတသိန်း အခါကာလတို့ပတ်လုံး ကြီးစွာသော ကိုယ်တွင်းအဇ္ဈတ္တိက ဓမ္မလယ်ထွန်မှုကို ပြုခဲ့ရာ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်သို့ မရောက်မခြင်း (=ဘုရားမဖြစ်မခြင်း) ထွန်တုံးကိုချွတ် လယ်ကိုလွှတ်၍ တန့်ရပ်နားနေ အပန်းဖြေမှု မပြုခဲ့ပေ။
အို ပုဏ္ဏား.. ငါဘုရားသည် ဖော်ပြရာပါ လေးအသင်္ချေ ကမ္ဘာတသိန်းကြာ မရပ်မနား တရားလယ်ထွန်မှုကို ပြုလုပ်ပြီးကာ မဟာဗောဓိပင် အပရာဇိတ ရွှေပလ္လင်၌ ထိုင်နေတော်မူကာ အလုံးစုံသော ဘုရားကျေးဇူး ဂုဏ်အထူးတို့ဖြင့် ခြံရံအပ်သည့် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိပြီးသည့်အခါကျမှသာ ကြောင့်ကြခပ်သိမ်း အပြီးတိုင် အေးငြိမ်းခြင်းသို့ရောက်သဖြင့် ပညာထွန်တုံးမှ ဝီရိယနွားကြီးများကိုချွတ်ကာ စိတ်သန္တာန်အစဉ် တည်းဟူသော လယ်ကိုလွှတ်၍ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ် အချိန်ရသမျှ ဝင်စားလတ်၍ တန့်ရပ်နားနေ အပြီးတိုင် အပန်းဖြေမှုကို ငါပြုအပ်ပေသည်။ ငါဘုရားအဖို့ရာ ယခုတဖန် လယ်ထွန်ယက်ရန်ကိစ္စ လုံးဝမရှိတော့ပြီ”ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်)။
အဖြေဂါထာ (၃)
ဝီရိယံ မေ ဓုရဓောရယှံ၊
ယောဂက္ခေမာဓိဝါဟနံ။
ဂစ္ဆတိ အနိဝတ္တန္တံ၊
ယတ္ထ ဂန္တွာ န သောစတိ။ (၄)
(ဗြာဟ္မဏ = ဘာရဒွါဇနွယ်ဖွား အိုပုဏ္ဏား..။ မေ = ငါဘုရား၏။ ဝီရိယံ = ကာယိက, စေတသိက ဝီရိယနှစ်ပါးသည်။ ဓုရဓောရယှံ = ထွန်ဦး၌က-ငြား ဝန်ဆောင်နွားအစုံမည်၏။ (တနည်း) မေ = ငါဘုရား၏။
၇၃
ဝီရိယံ = သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယလေးပါးသည်။ ဓုရဓောရယှံ = ပဌမထမ်းပိုး မူလထမ်းပိုးတို့၌ အသီးအသီး က- အပ်သည့် ဝန်ဆောင်နွားလေးကောင် (နှစ်ရှဉ်း)မည်၏။ (တံ = ထိုငါဘုရား၏ ကာယိက, စေတသိက ဝီရိယ နွားတရှဉ်းသည်။ ဝါ- သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယ နွားနှစ်ရှဉ်းသည်)။ ယောဂက္ခေမာဓိဝါဟနံ = ကာမယောဂ စသည်လေးတန် အနှိပ်စက်မခံရသည့် နိဗ္ဗာန်သို့ရောက်အောင် ရှေးရှုထမ်းဆောင်နိုင်သည်ဖြစ်၍။ ယတ္ထ = အကြင်နိဗ္ဗာန်သို့။ ဂန္တွာ = ငါကဲ့သို့သော လယ်သမား အရောက်သွား၍။ န သောစတိ = စိုးရိမ်ရခြင်း အလျှင်းမရှိ။ တံ = ထိုစိုးရိမ်ကင်းရာ နိဗ္ဗုတာသို့။ အနိဝတ္တံ = နောက်သို့ပြန်ကြုံ့ တဖန်မတုံ့ပဲ။ ဂစ္ဆတိ = ပညာဉာဏ် စွမ်းပကားဖြင့် ရောက်အောင်သွားပေ၏။
(အဓိပ္ပါယ်ကား.. ပုဏ္ဏား၏ ထွန်ဦး၌ က-အပ်သည့် ဝန်ဆောင်နွားတရှဉ်းတို့ ရုန်းဆောင် ဆွဲငင်အပ်သော ထွန်တုံးသည် မြေစိုင်ခဲကိုလည်း ဖြိုခွဲ၏၊ မြစ်ကြီး မြစ်ဖွားတို့ကိုလည်း ပယ်ရှားဖျက်ဆီး၏၊ ထို့အတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကာယိက, စေတသိက ဝီရိယနွားတရှဉ်းကို အပြင်း ရုန်းဆောင်ဆွဲငင်အပ်သည့် ပညာထွန်တုံးသည် ရှေးဖော်ပြရာပါ သန္တတိမြေစိုင်ခဲ, သမူဟမြေစိုင်ခဲ, ကိစ္စမြေစိုင်ခဲ, အာရုံမြေစိုင်ခဲ တည်းဟူသော ဃနလေးမျိုး = မြေစိုင်ခဲ လေးမျိုးကိုလည်း ဖြိုခွဲဖျက်ဆီး၏၊ ကိလေသာတည်းဟူသော မြစ်ကြီး မြစ်ဖွား များကိုလည်း ပယ်ရှား ဖျက်ဆီးပစ်၏။
(တနည်း) ပုဏ္ဏား၏ ထွန်တခု၌ ပဌမထမ်းပိုးဝယ် က-အပ်သော နွားတရှဉ်း မူလထမ်းပိုးဝယ် က-အပ်သော နွားတရှဉ်းဟူ၍ နွားနှစ်ရှဉ်း (=လေးကောင်) ရှိသကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဓမ္မထွန်၌လည်း သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယလေးပါး တည်းဟူသော နွားနှစ်ရှဉ်း (=လေးကောင်)ရှိလေရာ ပုဏ္ဏား၏ ထမ်းပိုးအစုံ၌ က-အပ်သည့် ဝန်ဆောင်နွားနှစ်ရှဉ်းသည် အပြင်းရုန်းဆောင်မှု ပြုသည်ဖြစ်၍ ဖြစ်ပြီး ဖြစ်လတ္တံ့သော ပေါင်းမြက်ကို ဖျက်ဆီးခြင်းကိစ္စ, ကောက်စပါး ပြည့်စုံခြင်းကိစ္စ ဤကိစ္စနှစ်ပါးကို ပြီးစေသကဲ့သို့ ထို့အတူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယလေးပါး တည်းဟူသော ဝန်ဆောင်နွားကြီး နှစ်ရှဉ်းသည်
၇၄
အပြင်းကြိုးကုတ် အားထုတ် ရုန်းဆောင်သည်ဖြစ်၍ ဖြစ်ပြီး ဖြစ်လတ္တံ့သော အကုသိုလ်ကို ပယ်ရှားခြင်းကိစ္စ, ကုသိုလ်၏ ပြည့်စုံခြင်းကိစ္စ ဤကိစ္စနှစ်ပါးကို ပြီးစေ၏။
အိုပုဏ္ဏား.. သင်၏ ဝန်ဆောင်နွားနှစ်ရှဉ်းသည် သင်မောင်းနှင်ရာ အရှေ့အရပ် အနောက်အရပ် စသည်သို့ ရှေးရှုသွားရောက်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ငါဘုရား၏ သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယနွားနှစ်ရှဉ်းသည် ငါမောင်းနှင်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရှေးရှုရုန်းဆောင်ကာ အဖြောင့်သွားပေ၏။ ယင်းသို့ ရုန်းဆောင်ကာ သွားရောက်ကြရာဝယ် ထူးခြားချက်ရှိသည်မှာ သင်၏ထွန်တုံးကို ရုန်းဆောင်သော နွားနှစ်ရှဉ်းသည် လယ်၏အစွန်း (ကန်သင်း)သို့ ရောက်လျှင် တဖန်ပြန်၍ တုံ့လှည့်ပေ၏။ ငါဘုရား၏ သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယ နွားနှစ်ရှဉ်းသည်ကား ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်မှစ၍ နောက်သို့ပြန်မတုံ့ပဲ နိဗ္ဗာန်သို့ဦးတည်ကာ အမြဲတစေ သွားလျက်ရှိပေ၏။
သင်၏ နွားနှစ်ရှဉ်းသည် သင်ကဲ့သို့သော လယ်သမား၏ စိုးရိမ်ကင်းငြိမ်းရာအရပ်သို့ ရောက်အောင်သွားနိုင်သည်မဟုတ်၊ ငါဘုရား၏ သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယနွားနှစ်ရှဉ်းသည်ကား ငါကဲ့သို့သော လယ်သမား၏ စိုးရိမ်မှုကင်းငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန်အရပ်သို့ မဆုတ်မနစ် ရောက်အောင်သွားပေ၏ဟု ဆိုလိုသည်။)
နိဂုံးဂါထာ
ဧဝမေသာ ကသီ ကဋ္ဌာ၊ သာ ဟောတိ အမတပ္ဖလာ။
ဧတံ ကသိံ ကသိတွာန၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ။ (၅)
(ဗြာဟ္မဏ = ဘာရဒွါဇနွယ်ဖွား အိုပုဏ္ဏား..။ မယာ = လူသုံးပါးတို့၏ဆရာ ငါဘုရားသည်)။ ဧဝံ = ဤဆိုအပ်ပြီးသော အခြင်းအရာဖြင့်။ ဧသာ ကသီ = ထိုသန္တာန်ကိုယ်တွင်း ဓမ္မလယ်ထွန်ခြင်းကို။ ကဋ္ဌာ = သင်္ချေ လေးရပ် ကပ်တသိန်းကြာ အခါမလပ် ထွန်ယက်အပ်ခဲ့လေပြီ။ သာ = ထိုငါဘုရား၏ တရားလယ်ထွန်မှုသည်။ အမတပ္ဖလာ = သန္တိအရသာ ဩဇာခိုင်ဖြီး နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော အသီးရှိသည်။ ဟောတိ = ဖြစ်၏။ (န မမေဝ ဧကဿ = ငါဘုရား တဦးတည်း၏သာ သန္တိအရသာ
၇၅
ဩဇာခိုင်ဖြီး နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော အသီးကို သီးစေနိုင်သည် မဟုတ်။ အပိစ = စင်စစ်သော်ကား။ ယော ကောစိပိ = ဗြဟ္မာလူနတ် အမှတ်မထင် အကြင်အကြင်သူသည်လည်း)။ ဧတံ ကသိံ = ထိုသန္တာန်ကိုယ်တွင်း ဓမ္မလယ်ထွန်ခြင်းကို။ ကသိတွာန = သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ ဝီရိယနွားက- ၍ ကာလမပျက် ထွန်ယက်သည်ရှိသော်။ သဗ္ဗဒုက္ခာ = ခပ်သိမ်းဥဿုံ အလုံးစုံသော ဆင်းရဲဒုက္ခမှ။ ပမုစ္စတိ = နိဗ္ဗူစိုးပိုင် အပြီးသတ် ကျွတ်လွတ်နိုင်၏။
ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကသိ ဘာရဒွါဇ ပုဏ္ဏားအား အရဟတ္တဖိုလ် အထွတ်တပ်သဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို အဆုံးပြုကာ တရားဒေသနာနိဂုံး ဆုံးစေတော်မူလေသည်။
ထိုအခါ ကသိဘာရဒွါဇ ပုဏ္ဏားသည် အလွန်နက်နဲသည့် တရားဒေသနာကို ကြားနာရ၍ “ငါ၏ လယ်ထွန်ခြင်းအတွက် ရရှိအပ်သော ကောက်စပါးသီးနှံကို စားရသော်လည်း နေက်တနေ့ရောက်လျှင်ပင် ဆာလောင်မွတ်သိပ်မြဲ ဆာလောင်မွတ်သိပ်ရလေသည်။ ဤအရှင်ဂေါတမ၏ ဓမ္မလယ်ထွန်ခြင်းကား နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော အမြိုက်သီးကို သီးပေ၏။ ထိုတရားလယ်ထွန်မှု၏ အမြိုက်သီးကို စားသုံးရသည်ရှိသော် ခပ်သိမ်းသော ဆင်းရဲဒုက္ခမှ အပြီးတိုင် လွတ်မြောက်နိုင်၏”ဟု လင်းလင်းထင်ထင် သိမြင်ပြီးလျှင် အလွန်ပင် ကြည်ညိုရကား ကြည်ညိုသူတိုင်း၏ ပြုမြဲသောအပြုအမူကို ပြုလိုသည်ဖြစ်၍ မိမိ စားသုံးနေကျဖြစ်သည့် အဖိုးတသိန်းတန် ရွှေခွက်ထည်း၌ နို့ဃနာထမင်းကို လောင်းထည့်ပြီးလျှင် ထို၏အထက်၌ ထောပတ် ပျား တင်လဲ စသည်တို့ဖြင့် စားသုံးချင်စဖွယ် မွမ်းမံပြင်ဆင်၍ ရွှေခွက်၏အပေါ်မှ ဘွဲ့ဖြူပိတ်လွှာဖြင့် ဖုံးပြီးနောက် ကိုယ်တိုင်ပင် မ-ချီကာ ယူဆောင်ခဲ့၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
“အရှင်ဂေါတမသည် နို့ဃနာကို စားသုံးတော်မူပါလော့၊ အရှင်ဂေါတမသည် နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော
၇၆
အသီးအနှံအကျိုးရှိသည့် ဓမ္မလယ်ထွန်မှုကို ပြုတော်မူသောကြောင့် လယ်ထွန်ယောက်ျားပါတည်း”-
ဟု ပြောဆို လျှောက်ထားကာ ရိုသေစွာ ဆက်ကပ်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားကို-
ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျံ၊
သမ္ပဿတံ ဗြာဟ္မဏ နေသ ဓမ္မော။
ဂါထာဘိဂီတံ ပနုဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ၊
ဓမ္မေ သတီ ဗြာဟ္မဏ ဝုတ္တိရေသာ။
ဗြာဟ္မဏ = ဘာရဒွါဇနွယ်ဖွား အိုပုဏ္ဏား..။ ဂါထာဘိဂီတံ = ဂါထာတို့ဖြင့် သီဆိုအပ် ရရှိလတ်သော ဘောဇဉ်ကို။ မေ = ငါဘုရားသည်။ အဘောဇနေယျံ = စားသုံးခြင်းငှါ အလျှင်းပင် မထိုက်ချေ။ ဧသ-ဧသော = ဂါထာတို့ဖြင့် သီဆိုအပ် ရရှိလတ်သော ဘောဇဉ်ကို စားသုံးခြင်းသည်။ သမ္မဿတံ = အသက်မွေးစင်ကြယ်မှုကို ရှုမြင်ကုန်သော ဘုရားရှင်တို့၏။ န ဓမ္မော = အလေ့အလာ သဘောဓမ္မတာ မဟုတ်ချေ။ (တသ္မာ = ထို့ကြောင့်)။ ဗုဒ္ဓါ = အဆူဆူသော ဘုရားရှင်တို့သည်။ ဂါထာဘိဂီတံ = ဂါထာတို့ဖြင့် သီဆိုအပ် ရရှိလတ်သော ဘောဇဉ်ကို။ ပနုဒန္တိ = ပယ်တော်မူကုန်၏။ ဗြာဟ္မဏ = ဘာရဒွါဇနွယ်ဖွား အိုပုဏ္ဏား..။ ဓမ္မေ = အသက်မွေးခြင်းစင်ကြယ်မှု တရားသဘောသည်။ သတိ = ရှိလတ်သော်။ ဧသော = ဤကောင်းကင်၌ လက်ကို ဆန့်သည့်အလား တစုံတခုသော အမျိုး၌မျှ ငြိကပ်တွယ်တာမှုမထားပဲ လေးပါးပစ္စည်း တရားသဖြင့် ရှာမှီးခြင်းသည်။ ဝုတ္တိ = အဆူဆူသော ဘုရားရှင်တို့၏ စင်ကြယ်သော အသက်မွေးခြင်းတည်း။-
ဟူသော ဤဂါထာကို မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။
၇၇
(ဤ၌။ ။“ဂါထာတို့ကို သီဆို၍ ရအပ်သောဘောဇဉ်ဟု ဆိုရအောင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နို့ဃနာဆွမ်းကို ရရှိဘို့ရန် တရားဂါထာတို့ကို ရွတ်ဆို ဟောကြားတော်မူအပ်ပါကုန်သလော”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား.. နို့ဃနာဆွမ်းကို ရရှိဘို့ရန် တရားဂါထာတို့ကို ဟောကြားအပ်ကုန်သည် မဟုတ်ပါ၊ စင်စစ်သော်ကား နံနက်စောစောကစ၍ လယ်၏အနီး၌ ရပ်တည်၍ တယောက်ချိုသော ဆွမ်းကိုမျှလည်း မရရှိပဲ တဖန် ကိုယ်တော်မြတ်၏ ဓမ္မလယ်ထွန်မှု ပြုလုပ်ပုံကို ထင်ရှားဖော်ပြသည့် တရားဂါထာ သုံးပုဒ်တို့ဖြင့် ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးဂုဏ်တို့ကို ပြည့်စုံစွာဖော်ပြ၍ ရရှိအပ်သော ဤနို့ဃနာဆွမ်းဘောဇဉ်သည် ကခြေသည်များ က-ကြ သီဆိုကြ၍ ရအပ်သောပစ္စည်းနှင့် တူချေ၏။ ထို့ကြောင့် “ဂါထာတို့ဖြင့် သီဆိုအပ် ရရှိလတ်သော ဘောဇဉ်”ဟု ဟောတော်မူအပ်လေသည်။ ထိုသို့သော ဘောဇဉ်မျိုးသည် ဘုရားရှင်တို့အား မအပ်စပ်ပေ၊ ထို့ကြောင့် “စားသုံးခြင်းငှါ အလျှင်းပင်မထိုက်”ဟု ဟောတော်မူသည်။
ဤဂါထာ၌ စကားဝါကျ လေးပိုဒ်ပါရှိရာ ရှေ့သုံးပိုဒ်ပါ စကားရပ်များဖြင့် “မသဒ္ဓါ မကြည်ညို မလှူလိုသော ပုဏ္ဏားကို ဂါထာသီချင်း သီဆိုခြင်းဖြင့် လှူလိုအောင် ပြုလုပ်ပြီးလျှင် ရဟန်းဂေါတမသည် ဘောဇဉ်ကိုခံယူ၏၊ ဤရဟန်းဂေါတမ၏ တရားဒေသနာသည် ဆွမ်းအာမိသကို ရရှိရန် ရည်သန်ခြင်း အကြောင်းရင်းရှိ၏”ဟု ပညာမဲ့သူ လူအပေါင်းတို့ ကဲ့ရဲမည့်ဘေး စွပ်စွဲမည့်ဘေးမှ ကိုယ်တော်မြတ်ကို လွတ်စေတော်မူကာ ဒေသနာ၏ စင်ကြယ်မှုကို ပြတော်မူ၏။ စတုတ္ထစာပိုဒ်ပါ စကားရပ်ဖြင့် ကိုယ်တော်မြတ်၏ အသက်မွေးမှု စင်ကြယ်ခြင်းကို ပြတော်မူ၏။)
ဤသို့ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူအပ်သည်ရှိသော် ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားကြီးသည် “အရှင်ဂေါတမသည် ငါ၏ နို့ဃနာကို ပယ်တော်မူ၏။ ဤဘောဇဉ်သည် မအပ်စပ်သော ဘောဇဉ်ဖြစ်သတဲ့၊ ငါကား ဘုန်းကံမဲ့သူ ဖြစ်စွာ့တကား၊ အလှူဒါနကို ပေးလှူရန် အခွင့်ကို မရခဲ့ချေတကား”ဟု နှလုံးမသာယာခြင်းကို ဖြစ်စေပြီးနောက် “ဤနို့ဃနာကို အလှူမခံလျှင်လည်း အခြားတပါးသော ငါ၏လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို အရှင်ဂေါတမသည် အလှူခံပါမူ ကောင်းလေစွာ့” ဟူ၍လည်း ဆက်၍ တဖန် ကြံစည်ပြန်လေ၏။ ထိုအကြောင်းကို သိတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်
၇၈
“ငါဘုရားသည် အချိန်ပိုင်း ဤမျှဖြင့် ဤပုဏ္ဏားကို သဒ္ဓါကြည်ညို ဖြစ်စေမည်”ဟု ဆွမ်းခံချိန်ကို ပိုင်းခြားပြီးမှ လာခဲ့ပေပြီ၊ ပုဏ္ဏားသည်လည်း ယခုအခါ နှလုံးမသာယာမှုကို ပြုလေပြီ၊ ယခုအခါ ထိုနှလုံးမသာယာမှုဖြင့် ငါဘုရားအပေါ်၌ စိတ်ကိုများ ပြစ်မှားလိုက်လျှင် မြတ်သော နိဗ္ဗာန်တရားကို ထိုးထွင်းသိမြင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ရှာတော့မည် မဟုတ်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် ပုဏ္ဏား၏သဒ္ဓါတရား ဖြစ်ပွါးစေခြင်းငှါ ထိုပုဏ္ဏား တောင့်တအပ်သည့် စိတ်နှလုံးကို ဖြည့်စွမ်းတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍-
အညေန စ ကေဝလိနံ မဟေသိံ၊
ခီဏာသဝံ ကုက္ကုစ္စဝူပသန္တံ။
အန္နေန ပါနေန ဥပဋ္ဌဟဿု၊
ခေတ္တံ ဟိ တံ ပုညပေက္ခဿ ဟောတိ။ (၇)
(ဗြာဟ္မဏ = ဘာရဒွါဇနွယ်ဖွား အိုပုဏ္ဏား..။) အညေန = နို့ဃနာမှ တပါးသော။ အန္နေန စ = ဆွမ်းဖြင့်၎င်း။ ပါနေန စ = အဖျော်ဖြင့်၎င်း။ ကေဝလိနံ = ဘုရားဘုန်းဂုဏ် အလုံးစုံနှင့် ကုံလုံပြည့်ဝတော်မူသော။ မဟေသိံ = မြတ်သော သီလစသော ကျေးဇူးအပေါင်းကို ရှာလေ့ရှိတော်မူသော။ ကုက္ကုစ္စဝူပသန္တံ = ကုက္ကုစ္စခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူပြီးသော။ ခီဏာသဝံ = အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကို။ ဥပဋ္ဌဟဿု = ဆည်းကပ်ထံပါး ခစားပြုစုလော့။ (မြတ်စွာဘုရားသည် ပုဏ္ဏားက ပေးလှူလိုစိတ်ကို ဖြစ်စေအပ်သော်လည်း ဤသို့သာ ပရိယာယ်အား မိန့်ကြားတော်မူ၏၊ ပေးလော့ ဆောင်ခဲ့လော့ဟု တိုက်ရိုက် ပြောကြားတော်မမူ။) တံ = ထိုအံ့ဖွယ်ရှစ်ဖြာ ဘုရားသာသနာသည်။ ပုညပေက္ခဿ = ကုသိုလ်တရား လိုလားသောသင်၏။ ခေတ္တံ ဟိ- ခေတ္တံ ဧ၀ = ကောင်းမှုမျိုးကို စိုက်ပျိုးကြဲချရာ လယ်ယာမြေကောင်းကြီးသည်သာလျှင်။ ဟောတိ = ဖြစ်ပေ၏။-
ဟူသော ဤဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။
၇၉
ထိုအခါ ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားသည် “ဤနို့ဃနာကို မြတ်စွာဘုရားအတွက် ဆောင်ယူအပ်ခဲ့ပေသည်၊ သို့ရကား ငါသည် ထိုနို့ဃနာကို မိမိသဘောအတိုင်း အခြား တစုံတယောက်သောသူအား မပေးထိုက်ချေ”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် “အရှင်ဂေါတမ.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အကျွန်ုပ်သည် ဤနို့ဃနာကို အဘယ်သူအား လှူရပါမည်နည်း”ဟု မေးလျှောက်လေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “အို ပုဏ္ဏား.. နတ်, မာရ်နတ်, ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော နတ်လောကနှင့် ရဟန်း, ပုဏ္ဏား, မင်းများ, လူများနှင့် တကွသော လူ့လောက၌ ငါဘုရားကို၎င်း, ငါဘုရား၏ တပည့်သားကို၎င်း ဖယ်ထား၍ စားအပ်သော ထိုနို့ဃနာ ကောင်းစွာ ကြေကျက်ခြင်းသို့ ရောက်မည့်သူကို (တလူမျှ) ငါဘုရား မြင်တော်မမူ၊ ထို့ကြောင့်ရကား အိုပုဏ္ဏား.. သင်သည် ထိုနို့ဃနာကို စိမ်းရှင်သည့်မြက်မရှိရာ၌သော်မူလည်း စွန့်လော့၊ ပိုးမရှိသော ရေ၌သော်မူလည်း မျှောလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။
(ဤ၌။ ။“အဘယ့်ကြောင့် ဤနို့ဃနာသည် နတ်နှင့် လူတွင် ဘယ်သူတဦးတယောက်အားမျှ ကြေကျက်ခြင်းသို့ မရောက်ရာသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား.. ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော လူ့အစာ၌ သိမ်မွေ့ နူးညံ့သော နတ်ဩဇာကို ထည့်ထားသောကြောင့် မကြေကျက်။ ချဲ့ဦးအံ့.. ဤယခု ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏား၏ နို့ဃနာ၌ မြတ်စွာဘုရားကို ရည်ညွှန်း၍ ခပ်ယူအပ်လျှင်ပင် နတ်တို့သည် နတ်ဩဇာကို ထည့်ကြလေသည်။ (နတ်ဩဇာချည်း သက်သက်ဖြစ်လျှင် နတ်တို့စားက ကြေကျက်နိုင်၏၊ နို့ဃနာချည်း သက်သက်ဖြစ်လျှင် လူတို့စားက ကြေကျက်နိုင်၏။)
ယခုမူကား ထိုနို့ဃနာအစာသည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော လူ့အစာ၌ သိမ်မွေ့နူးညံ့သော နတ်ဩဇာကို ထည့်၍ထားသောကြောင့် နတ်တို့အား မကြေကျက်နိုင်။ မှန်၏- နတ်တို့သည် နူးညံ့သိမ်မွေ့သော ကိုယ်ရှိကြကုန်၏၊ သို့ရကား ထိုနတ်တို့အား ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော လူ့အစာ (နို့ဃနာ)သည် ကောင်းစွာ မကြေကျက်နိုင်။ လူတို့စားလျှင်လည်း ထိုနို့ဃနာသည် နတ်ဩဇာ ပါနေသောကြောင့် မကြေကျက်နိုင်။ မှန်၏- လူတို့သည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောကိုယ် ရှိကြကုန်၏၊ သို့ရကား
၈၀
ထိုလူတို့အား သိမ်မွေ့နူးညံ့သော နတ်ဩဇာသည် ကောင်းစွာ မကြေကျက်နိုင်။
မြတ်စွာဘုရား၏ အဖို့မှာမူကား ပင်ကိုယ်ပကတိ ပါစကဝမ်းမီးဖြင့်ပင် ထိုနတ်ဩဇာရောသည့် နို့ဃနာသည် ကြေကျက်နိုင်၏။ (ဧကေဆရာတို့ကား ကိုယ်တော်အား ဉာဏ်တော်အား အစွမ်းကြောင့် ကြေကျက်နိုင်၏ဟု ဆိုကြကုန်၏။) မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သား ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ အဖို့မှာလည်း ထိုနတ်ဩဇာရောသည့် နို့ဃနာသည် သမာဓိစွမ်းအားကြောင့်၎င်း, အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်းကြောင့်၎င်း ကြေကျက်နိုင်၏။ ဘုရား ရဟန္တာမှတပါး အခြားပုဂ္ဂိုလ်များအဖို့မှာမူ တန်ခိုးဣဒ္ဓိရှင်တို့အားသော်မှလည်း မကြေကျက်နိုင်။ (တနည်း) ဤ၌ အကြောင်းကို မကြံစည်သင့်၊ ဤအရာကား မြတ်စွာဘုရားတို့၏ အရာသာဖြစ်၏။)
ထိုအခါ ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားသည် ထိုနို့ဃနာကို ပိုးမရှိသောရေ၌ မျှောလေ၏။ ထိုအခါ ရေ၌ ပစ်ချအပ်လျှင်ပင် ထိုနို့ဃနာသည် တရှဲရှဲမြည်၏၊ ရှဲရှဲ ရှဲရှဲ-ဟူသော အသံကိုပြု၏။ ထက်ဝန်းကျင်မှ အခိုးထွက်၏။ ထက်ဝန်းကျင်မှ များစွာ အခိုးထွက်၏၊ လောကဥပမာအားဖြင့် တနေ့လုံး မီးဖုတ်အပ်သော ထယ်သွား (သံတုံး)ကို ရေ၌ ပစ်ချအပ်သည်ရှိသော် တရှဲရှဲမြည်သကဲ့သို့ ရှဲရှဲ ရှဲရှဲဟူသော အသံကို ပြုသကဲ့သို့ ထက်ဝန်းကျင်မှ အခိုးထွက်သကဲ့သို့ ထက်ဝန်းကျင်မှ များစွာ အခိုးထွက်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ထိုနို့ဃနာသည် ရေ၌ ပစ်ချအပ်လျှင်ပင် တရှဲရှဲမြည်၏။ ရှဲရှဲ ရှဲရှဲဟူသော အသံကိုပြု၏၊ ထက်ဝန်းကျင်မှ အခိုးထွက်၏။ ထက်ဝန်းကျင်မှ များစွာ အခိုးထွက်၏။
ထို့နောက် ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားသည် ထိတ်လန့်ကာ ကြက်သီး မွေးညှင်း ထလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံသို့ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်တို့၌ ဦးဖြင့်တိုက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-
“အို အရှင်ဂေါတမ.. အလွန် နှစ်သက်ဖွယ် ရှိပါပေစွာ့၊ အိုအရှင်ဂေါတမ.. အလွန် နှစ်သက်ဖွယ် ရှိပါပေစွာ့၊ အို အရှင်ဂေါတမ.. လောကဥပမာအားဖြင့် မှောက်၍ထားအပ်သော
၈၁
ဝတ္ထုကို လှန်လိုက်သကဲ့သို့၎င်း, ဖုံးအုပ်ထားသော အရာဝတ္ထုကို ဖွင့်လှစ်လိုက်သကဲ့သို့၎င်း, မျက်စိလယ် လမ်းမှားသောသူအား လမ်းမှန်ကို ပြောကြားလိုက်သကဲ့သို့၎င်း, ‘မျက်စိအမြင်ရှိသော သူတို့သည် အဆင်း အမျိုးမျိုးတို့ကို မြင်ကြပေလိမ့်မည်’ဟု အမိုက်မှောင်၌ ဆီမီးတန်ဆောင်ကို ထွန်းညှိထားသကဲ့သို့၎င်း ထို့အတူပင် အရှင်ဂေါတမသည် အကျွန်ုပ်အား များစွာသော အကြောင်းဖြင့် တရားတော်ကို ထင်ရှားစွာ ဟောပြတော်မူအပ်ပါပေပြီ၊ အို အရှင်ဂေါတမ.. ထိုအကျွန်ုပ်သည် အရှင်ဂေါတမကို၎င်း, တရားတော်ကို၎င်း, ရဟန်းသံဃာတော်ကို၎င်း ကိုးကွယ်လည်းလျောင်း ပုန်းအောင်းရာဟူ၍ ဆည်းကပ် သိမှတ်ပါ၏။
အို အရှင်ဂေါတမ.. အကျွန်ုပ်သည် အရှင်ဂေါတမထံ၌ ရှင်အဖြစ်ကို ရပါရစေ၊ ရဟန်းအဖြစ်ကို ရပါရစေ”–
ဟူ၍ လျှောက်ထား ပြောဆိုလေ၏။
ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏အထံ၌ ရှင်အဖြစ် ရဟန်းအဖြစ်ကို ရရှိပြီးနောက် ရဟန်းဖြစ်၍ မကြာမြင့်မီပင် အရှင်ဘာရဒွါဇသည် တပါးတည်း ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ကပ်၍ မမေ့မလျော့ ပြင်းစွာအားထုတ်ကာ နိဗ္ဗာန်သို့ စိတ်ကိုစေလွှတ်လျက် ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်နေလတ်သော် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကာ ရဟန္တာတို့တွင် တပါးအပါအဝင် ဖြစ်လေတော့သတည်း။
ကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားအကြောင်း ပြီး၏။
(ဤကသိဘာရဒွါဇပုဏ္ဏားအကြောင်းကို သုတ္တနိပါတ်ပါဠိအဋ္ဌကထာ ပဌမအုပ် ကသိဘာရဒွါဇသုတ်အဖွင့်မှ ထုတ်နုတ်ရေးသား ဖော်ပြအပ်သည်။)
**********