မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထုဂါထာ
နိဒါန်း
ဓမ္မပဒပါဠိအဋ္ဌကထာဂါထာများ၏ နိဿယကို ယမကဝဂ် မှ အပ္ပမာဒဝဂ်အထိ “ဓမ္မပဒဂါထာနိဿယအမှတ်(၁)”အဖြစ် ဖြင့် ၁၃၅၃ခုနှစ် ဝါဆိုလတုန်းက ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့၏၊ ထိုစာအုပ် ထွက်ပြီးနောက် ဤဓမ္မပဒဂါထာနိဿယအမှတ်(၂)ကို “သဒ္ဒါ နက်ထိ, ချောကျဉ်းဘိ, ရှင်း၏ အဓိပ္ပာယ်”ဟူသော ဆရာတို့၏ နိဿယပေးနည်း မူ(၄)ချက်နှင့်အညီ ၁။ သဒ္ဒါနက်ထိမိအောင် ၂။ အနက်ပြေပြစ်ချောမွေ့အောင် ၃။ တိုကျဉ်းအောင် ၄။ အဓိပ္ပာယ်ရှင်းလင်းပေါ်လွင်အောင် အတတ်နိုင်ဆုံး ကြိုးစားပြီး ဆက်လက်၍ ရေးသားလာခဲ့ရာ ထိုနှစ် ပြာသိုလ ကုန်၌ ပြီးဆုံး၍ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ပါသည်။
ဆန္ဒ, ဝီရိယ, စိတ္တ, ဝီမံသတရား၄ပါးသည် အလုပ်မှန်သမျှ ပြီးစီးအောင်မြင်ခြင်း၏ အကြောင်းရင်းများဖြစ်ရာ မည်သည့် အလုပ်မျိုးမဆို ဆန္ဒ, ဝီရိယ, စိတ္တ, ဝီမံသရှိလျှင် ပြီးစီးအောင်မြင် နိုင်သည်၊ ထိုကြောင့် ဆန္ဒ, ဝီရိယ, စိတ္တ, ဝီမံသတရား၄ပါးကို အကြီးအမှူးထားလျက် ယခုတစ်ဖန် ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက် ပိုရာဖျက် ၍ ကျန်းမာရေး မကောင်းသည့်ကြားမှပင် အခြားစာဝါများကို (က)ပို့ချရင်း ကိုယ်တိုင် ကွန်ပျူတာစီခဲ့ရာ ၂နှစ်လောက် အကြာတွင် ပြီးစီးခဲ့ပါသည်။
ထိုကဲ့သို့ ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်, ပိုရာဖျက်၍ စိစစ်မှုပြုထား သော်လည်း စာပေပညာရပ်၏ ကျယ်ဝန်းနက်နဲခက်ခဲမှု, သုတေ သီတစ်ဥုးနေရသည့်သက်တမ်း၏ တိုတောင်းမှု, တွေ့ရသည့် အခက်အခဲ၏ များပြားမှုကြောင့် ချွတ်ယွင်းချက် ကင်းမည် မဟုတ်ပါ၊ အကယ်၍ ချွတ်ယွင်းချက်တွေ့ရှိခဲ့သော် ကြိုးကြာ ငှက်တို့သည် နို့ရည်နှင့်ရေရောထားသော သောက်ဖွယ်မှ နို့ရည် ကိုသာ ယူငင်သောက်သုံးသကဲ့သို့ ချွတ်ယွင်းချက်ကို ပယ်စွန့်၍ အနှစ်သာရကို ယူနိုင်ကြလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ပါသည်။
အရှင်သုဇနာဘိဝံသ ၁၃၆၇-ခုနှစ်၊ (ခ)ကျေးဇူးတင်လွှာ ၁၇၀၀၀၀ဝိ/ (တစ်ဆယ့်ခုနစ်သိန်းကျပ်)ကို ဓမ္မဒါန အဖြစ် လှူဒါန်းကြသော ရဟန်းဒကာကြီး ဦးဖုန်းကျော် ရဟန်း ဒကာမကြီး ဒေါ်ရီတို့ကို ရည်စူး၍ သားသမီးများဖြစ်ကြသော ဦးတင်မြင့်+ဒေါ်သီသီစိန်(မန္တလေးမြို့)၊ ဦးဆန်းဝင်းမောင်+ဒေါ် စန်းအေး(ဆီမီးခုံမြို့)၊ ဦးဆန်းထွန်းအောင်+ဒေါ်ဝေေဝအောင် (တောင်ကြီးမြို့)၊ ဦးခင်ဆောင်သန့်+ဒေါ်ခင်သက်စု(ဆီမီးခုံမြို့) တို့အားလည်းကောင်း, ကွန်ပျူတာပညာဖြင့် အကူအညီများစွာပေးသော အရှင်ဝဏ္ဏသာရာလင်္ကာရ (သာမဏေကျော်၊ ဓမ္မာစရိယ၊ ဂဏဝါစကစာချ)အားလည်းကောင်း, စာအုပ်ထုတ်ဝေမှုစသော အထွေထွေကိစ္စများကို ဆောင်ရွက်ပေးသော အရှင်ဣန္ဒာလောကာလင်္ကာရ(သာမဏေ ကျော်၊ ဓမ္မာစရိယ၊ ဗဟုဇနဟိတဓရဓမ္မကထိက)အားလည်း ကောင်း အထူးကျေးဇူးတင်ထိုက်သူများအဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ပါ သည်။
အမှာ။ ။ ဂါထာ၏ ရှေ့နံပါတ်ဖြင့် ဓမ္မပဒပါဠိတော်, အဋ္ဌ ကထာဂါထာ အရေအတွက်ကို ပြသည်၊ ဂါထာနိဿယအဆုံး လက်သဲကွင်း (ဋ္ဌ-၈၇)စသောနံပါတ်ဖြင့် ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ ဂါထာ အရေအတွက်ကိုပြသည်၊ (ပါ-၃၃)စသော နံပါတ်ဖြင့် ဓမ္မပဒပါဠိတော်ဂါထာ အရေအတွက်ကို ပြသည်။
၃-စိတ္တဝဂ်
၁-မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ဥဇုံ ကရောတိ မေဓာဝီ, ဥသုကာရောဝ တေဇနံ။
ဖန္ဒနံ၊ ရူပသဒ္ဒ, စသည့်အာရုံ, ကာမဂုဏ်တို့၌, တုန်လှုပ် တတ်ထသော။ စပလံ၊ တရားနှင့်စပ်, အာရုံမြတ်၌, မရပ်မတည်, လော်လည်ထသော။ ဒူရက္ခံ၊ ကောက်ပင်တွေကြား, နွားအလား သို့, တရားကိုဖောက်, မသွားရောက်အောင်, စောင့်ရှောက်နိုင်ခဲ ထသော။ ဒုန္နိဝါရယံ၊ ဝိသဘာဂ, ခေါ်ဆိုရသည့်, မိန်းမယော က်ျား, အာရုံများသို့, သွားမိတုံလစ်, မသွားဖြစ်အောင်, တားမြစ် နိုင်ခဲထသော။ စိတ္တံ၊ အာရုံသောင်းပြောင်း, အကြောင်းကြောင်း ကြောင့်, ဆိုးကောင်း၂သွယ်, ဆန်းကြယ်သောစိတ်ကို။ ဥသုကာရော၊ မြားလုပ်သမားသည်။ တေဇနံ၊ ကောက်သောမြားကို။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့်မတ်အောင်။ ကရောတိ ဣဝ၊ ပြုသကဲ့သို့။ (ဧဝံ၊ တူ။) မေဓာဝီ၊ အဆီအနှစ်, ပညာစစ်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဥဇုံ၊ ဖြောင့် မတ်အောင်။ ကရောတိ၊ ပြု၏။ (ပါ-၃၃)
ပရိပ္ဖန္ဒတိဒံ စိတ္တံ, မာရဓေယျံ ပဟာတဝေ။
ဝါရိဇော၊ ရေ၌ ပေါက်ဖွားသောငါးသည်။ ဩကမောကတော၊ ရေတည်းဟူသော နေရာအိမ်မှ။ ဥဗ္ဘတော၊ ထုတ်ဆောင် အပ်သည်။ (ဟုတွာ)။ ထလေ၊ ကြည်းကုန်း၌။ ခိတ္တော၊ ချထားအပ် သည်။ (သမာနော၊ သော်။) ပရိပ္ဖန္ဒတိ ဣဝ၊ အဖန်ဖန်တုန်လှုပ် သကဲ့သို့။ ဝါ၊ တဖျပ်ဖျပ်တုန်လှုပ်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ၊ တူ။) ဣဒံ စိတ္တံကာမဂုဏ်ကြား, အာရုံများသို့, လှည့်သွားလိုရိပ်, ဤကောက် သော စိတ်သည်။ မာရဓေယျံ၊ မာရ်မင်းသည် ထားအပ်သော ကိလေသာဝဋ်ကို။ ပဟာတဝေ၊ ပယ်ခြင်းငှာ။ (ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနေ၊ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်း၌။ ခိတ္တံ၊ ချထားအပ်သည်။ သမာနံ၊ သော်။) ပရိပ္ဖန္ဒတိ၊ အဖန်ဖန် တုန်လှုပ်၏။ (ဧဝံ သန္တေပိ၊ ဤသို့ပင် ဖြစ်ပါသော်လည်း။) မေဓာဝီ၊ သည်။ ဥဇုံ၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းဝိပဿ်, အာ ရုံမြတ်၌, ဖြောင့်မတ်လေအောင်။ ကရောတိ၊ ဝီရိယ၂-ပါး, ရှေ့ ဆောင်ထား၍, ကြိုးစားအားထုတ်, ပြုလုပ်လေသတည်း။ (တနည်း) (ဧဝံ၊ တူ။) ဣဒံ စိတ္တံ၊ သည်။ ပရိပ္ဖန္ဒတိ၊ မာရ် မင်းတည်ထား, ဝဋ်တရားကြောင့်, မနားမနေ, တုန်လှုပ်လေ၏။ (တသ္မာ၊ ကြောင့်။) မာရဓေယျံ၊ မာရ်မင်းတည်ထား, ကိလေသာ ဝဋ်တရားကို။ ပဟာတဝေ၊ မချွတ်ဧကန်, အမှန်ပယ်ထိုက် သတည်း။ (ပါ-၃၄)
မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။
ပဟာတဝေ။ ။ ရှေ့နည်းအလို ဟောရိုးဖြစ်သော ကတ္တုသာဓ်, ဘာဝသာဓ်, သမ္ပဒါန်အနက်၌ ဣစ္ဆတ္ထေသု သမာနကတ္တုကေသု တဝေတုံ ဝါသုတ်ဖြင့် တဝေပစ္စည်းသက်။ နောက်နည်းအလို ၎င်းသုတ်ဝါသဒ္ဒါဖြင့် တဗ္ဗပစ္စည်း၏အနက်(ကံအနက်)၌ တဝေပစ္စည်းသက်(သပြေ၊၃၊ရ၉၊ မောဂ်နိ၊၂၊၂၃၃၊ စလင်းဂဏ္ဌိ၊၂၊၆၉၅)။