ဝိနည်းပဒေသာသင်တန်း/ကုဋိကာရသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
ကုဋိကာရသိက္ခာပုဒ် အဓိပ္ပာယ်
ကုဋိ (၃) မျိုး - ၁။ ဥလ္လိတ္တာကုဋိ၊ ၂။ အဝလိတ္တာကုဋိ၊ ၃။ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာကုဋိဟု (၃)မျိုး ပြထားသည်။
၁။ ဥလ္လိတ္တာကုဋိ - ဥဒ္ဓံ မုခံ = အထက်သို့ ရှေးရှု မျက်နှာမူ၍။ လိတ္တာ = အင်္ဂတေ မြေညက်တို့ဖြင့် သုတ်လိမ်းအပ်သော။ ကုဋိ = ကုဋိတည်း။ အတွင်းဘက်၌ လိမ်းကျံသောအခါ အောက်ကစပြီး အထက်သို့ တက်၍ လိမ်းကျံအပ်သော ကုဋိကို ဥလ္လိတ္တာကုဋိဟု ခေါ်သည်။
၂။ အဝလိတ္တာကုဋိ - အဓော မုခံ = အောက်ဘက်သို့ ရှေးရှုမျက်နှာမူ၍၊ လိတ္တာ = အင်္ဂတေ မြေညက်တို့ဖြင့် သုတ်လိမ်းအပ်သော၊ ကုဋိ = ကုဋိ တည်း။ အပြင်ဘက် လိမ်းကျံသောအခါ အထက်ကစပြီး အောက်သို့ သက်၍ လိမ်းကျံအပ်သော ကုဋိကို အဝလိတ္တာကုဋိဟုခေါ်သည်။
၃။ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာကုဋိ - ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာကုဋိဟူသည် အတွင်းအပြင် လိမ်းကျံအပ်သော ကုဋိမျိုးတည်း။
ကုဋိနေအိမ် ပြုလုပ်ပုံ
အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ရွှံ့စေးဖြင့် လိမ်းကျံသော ကုဋိ (နေအိမ်)များ ဆောက်လုပ်လေ့ ရှိကြသည်။ ဆောက်လုပ်ပုံမှာ ရှေးဦးစွာ သစ်ဝါးတို့ဖြင့် တဲပုံစံ ဆောက်၍ မြက်အမိုး မြက်အကာ ပြုလုပ်ရသည်။ ရွှံ့ကို အစေးပေါက်အောင် အကြိမ်ကြိမ် နယ်ပြီးနောက် မြက်အမိုးနှင့် မြက်အကာကို ရွှံ့စေးဖြင့် မွမ်းမံ သုတ်လိမ်းရသည်။ မိုးနည်းသော အရပ်ဖြစ်မူ နှစ်နှစ်, သုံးနှစ် ခံသည်။
အမိုးရော အကာပါ အင်္ဂတေမြေညက် လိမ်းကျံကောင်းသော အုဋ္ဌ်တိုက်, ကျောက်တိုက်, ဝါးထရံ အမိုးအကာ မြက်အမိုးအကာပြုပြီး အင်္ဂတေ တစ်ဖက်ချော နှစ်ဖက်ချောဖြင့် ဆောက်လုပ်သော ကျောင်းငယ်များမှာ ဤ သိက္ခာပုဒ်၌ အကျုံးဝင်သည်။
လေပ အရ လိမ်းကျံရန် ပစ္စည်းများ
သုဓာနှင့် မတ္တိကာ အင်္ဂတေ မြေညက် (၂)မျိုး လိမ်းကျံကြောင်း ပစ္စည်းအဖြစ် ပြထားသောကြောင့် ပြာနှင့် နွားချေးစသည်ကို သုတ်လိမ်းမှုမှာ ဤကုဋိ ပြုလုပ်ရာ၌ လေပအမည် မရဟု ဆိုလိုသည်။
အာပတ်သင့်, မသင့်
အင်္ဂတေ မြေညက်တို့ မဆက်စပ်မိလျှင် အာပတ် မသင့်။ မဆက်စပ်မိအောင် တမင် ချန်ထားသည်ဖြစ်စေ၊ မေ့လျော့၍ဖြစ်စေ အနည်းငယ်ချန်ထားသော် အာပတ်မသင့်ဟု မှတ်ပါ။ ပြတင်းပေါက် တံခါးပေါက် အခိုးပေါက် တို့သည် လိမ်းကျံထိုက်သော နေရာများ မဟုတ်ကြ၍ ထိုအပေါက်တို့ကို အင်္ဂတေမြေညက် မဆက်စပ်ဟု မယူရ။
ကုဋိပမာဏ
အကြီးပမာဏ - မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ လက်သန်းတော်အထွာဖြင့် အလျား (၁၂)ထွာ၊ အနံ အတွင်းကျ (၇)ထွာတည်း။ အတောင်တော်ဖြင့် အလျား (၆)တောင်၊ အနံ (၃)တောင် တစ်ထွာ ဖြစ်သည်။ ဤကား ပါဠိတော်၌ ပြဆိုချက်တည်း။
ကုဋိပမာဏ အယူဝါဒအမျိုးမျိုး
ကုဋိပမာဏကို မဇ္ဈိမပုရိသ (ပကတိပုရိသ) အတိုင်းအတာဖြင့် ပြဆိုထားကြသည်။
(ဆောင်) ရှင်စောတစ်ထွာ မဇ်သုံးထွာ၊ ဒို့မှာ ထက်ဝက်နှော။
တစ်နည်း - ရှင်စောတစ်ထွာ မဇ်သုံးထွာ၊ ဒို့မှာ လေးထွာခွဲ။
ဤအဆိုလင်္ကာအရ တွက်ချက်သော် - အလျား- မြတ်စွာဘုရား (၁၂) ထွာ = မဇ္ဈိမပုရိသ (၃၆) ထွာ = ပကတိပုရိသ (၅၄) ထွာ = (၂၇)တောင်၊ အနံ - မြတ်စွာဘုရား (၇) ထွာ = မဇ္ဈိမပုရိသ (၂၁) ထွာ = ပကတိကပုရိသ (၃၁)ထွာ (၆)လက်သစ် = (၁၅)တောင် (၁)ထွာ (၆)လက်သစ် ဖြစ်၏၊ပေ လက်မအားဖြင့် - အလျားပေ (၄၀) (၆)လက်မ၊ အနံ (၂၂)ပေ (၆) လက်မ ရှိသည်။ ဤမျှလောက် ကျယ်ဝန်းသော ကျောင်းသည် သညာစိကာယကုဋိ အတွက် ကြီးလွန်းသည်ဟု ယူဆသင့်သည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တစ်ပါးနေကျောင်းလေးအတွက် ဤမျှကြီးမားကျယ်ဝန်းသော ကျောင်းကို မိန့်တော်မူမည် မဟုတ်ပါ။
အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့ ယူဆပုံ
ဗုဒ္ဓဝင်အဋ္ဌကထာလာ အဋ္ဌာရဿ ဟတ္ထုဗ္ဗေဓောအရ (၁၈)တောင်ဖြစ်အောင် တွက်ချက်ထားကြပုံ ရသည်။ ဘုရားရှင်၏ အရပ်တော်သည် ဘုရားရှင်၏ အတောင်နှင့် (၄)တောင်သာ ရှိရမည်။ မဇ္ဈိမပုရိသအားဖြင့် (၃)ဆ တက်လျှင် (၄_၃ = ၁၂) ၁၂-တောင် ရှိရမည်။ ဤ (၁၂)တောင်ကို ထပ်၍ ခေါက်ချိုး (၆)တောင် ထည့်ပြန်လျှင် ငါတို့ လူအရေအတွက်အားဖြင့် (၁၈)တောင် ဖြစ်သင့်သည်ဟု ကြံဆကြခြင်း ဖြစ်သည်။
ရတနာ့ဂုဏ်ရည် အဆို
တောင်မြို့မဟာဂန္ဓာရုံဆရာတော် အရှင်ဇနကာဘိဝံသ ရေးသားတော်မူသော ရတနာ့ဂုဏ်ရည် စာအုပ်၌ ဘုရားရှင်၏ အရပ်တော်သည် ပကတိ လူတို့နှင့် အလွန်ကြီး မကွာခြားကြောင်း ဝတ္ထုသာဓက ဇာတ်လမ်းအကြောင်းအရာ သက်သေ (၁၅)ခုမျှ ပြဆိုထားပါသည်။ အဋ္ဌာရဿ ဟတ္ထုဗ္ဗေဓောကိုလည်း (၁၈)တောင် မဟုတ်၊ (၁၈)မိုက် ယူဆသင့်သည် ထင်ကြောင်း မိန့်ဆို တော်မူထားပါသည်။
အခြားနိုင်ငံများ ယူဆချက်
သီဟိုဠ် (သီရိလင်္ကာ)၊ ယိုးဒယား (ထိုင်း)၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊ တရုတ်၊ ထိုင်ဝမ်စသည်တို့၌ ဘုရားရှင်၏အရပ်တော် (၁၈)မိုက် = (၆) တောင် = (၉)ပေ ရှိသည်ဟု ယူဆကြကြောင်း လေ့လာသိရှိရသည်။ ထို (၉)ပေကို လက်မဖွဲ့သော် (၉_၁၂ = ၁၀၈)၊ (၁၀၈) လက်မကို (၄)တောင်နှင့် စားသော် (၁)တောင် (၂၇)လက်မ, (၂)ထွာနှင့်စားသော် (၁)ထွာမှာ (၁၃)လက်မခွဲ ရှိသည်။ သုံးမိုက် = တစ်တောင် ဖြစ်၍ (၂၇)ကို (၃)နှင့်စားသော် (၉)ရ၍ တစ်မိုက်မှာ (၉)လက်မ ဖြစ်သည်။ ယင်းသို့ဆိုသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တစ်ထွာသည် (၁၃)လက်မခွဲ၊ တစ်မိုက်သည် (၉)လက်မ ရှိသည်ဟု သိနိုင်ပါသည်။ အရပ်တော်ကား (၉)ပေ ဖြစ်သည်။
ပြဆိုခဲ့သော နည်းအရ ကုဋိပမာဏ
ကုဋိအလျား (၁၃)ပေ (၆)လက်မ၊ အနံ (၇)ပေ (၁၀)လက်မခွဲရှိမည် ဖြစ်သည်။ ယင်းသို့ဆိုသော် ညောင်စောင်းကုတင် ထားလောက်ရုံသာသာမျှ ဖြစ်၍ သညာစိကာယကုဋိငယ်ဟူသော စကားနှင့် သင့်လျော်မည်ဟု ထင်မြင် ယူဆပါကြောင်း တင်ပြအပ်ပါသည်။ သင်္ကန်းတော်ပမာဏ ညောင်စောင်းခြေ အရှည်ပမာဏတို့ကိုလည်း ဤနည်းဖြင့် ယူဆသော် သင့်လျော်မည်ဟု ထင်မြင်၍ ထိုသိက္ခာပုဒ်များ ပြဆိုရာ အဓိပ္ပာယ်ခန်း၌ ကြည့်ရှုပါရန် သိစေအပ် ပါသည်။
သာရမ္ဘ - ပိုးရွခြပုံးစသော ဘေးရန် (၁၃)ပါး, ကောက်ခင်း ပဲခင်းစသော အန္တရာယ် (၁၆)ပါးတို့ကို ပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော် (၂၂၆)၌ ကြည့်ရှုပါ။
အကျဉ်းမှတ်ရန် ဘေးရန် (၁၃) ပါး
(ဆောင်) ပိုး ချ ကြွက် မြွေ ကင်းနှစ်ထွေ၊ သီဟေ ဆင် မြင်း ကျား။
သစ် ဝံ အောင်းထွေ အမြဲနေ၊ ရှောင်လေ ဆယ့်သုံးပါး။
သတ္တဝါသနား ရှေ့ခြောက်ပါးပေ၊ ကြွင်းဘယေ၊ ကင်းစေ ပယ်၍ထား။ (၆ + ၇ = ၁၃)
(မှတ်ချက်) ကင်းနှစ်ထွေ = ကင်းခြေများနှင့် ကင်းမြီးကောက်တည်း။
ကျောင်းမဆောက်အပ်သော အရပ် (၁၆) ပါး
၁။ ကောက်ခင်း၊
၂။ ပဲခင်း၊
၃။ သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော ကမ္မကရဏပြုရာ အရပ်၊
၄။ လက်ခြေစသည်ကို ဖြတ်ရာအရပ်၊
၅။ ကြီးစွာသော သုသာန်၊
၆။ ဥယျာဉ်၊
၇။ မင်းအိမ်၊
၈။ ဆင်တင်းကုပ်၊
၉။ မြင်းတင်းကုပ်၊
၁၀။ နှောင်အိမ်၊
၁၁။ သေတင်းကုပ်၊
၁၂။ အိမ်စျေး၊
၁၃။ ခရီးသုံးခုတို့၏ အဆုံ၊
၁၄။ ခရီးလေးခုတို့၏ အဆုံ၊
၁၅။ သဘင်ကို မှီခြင်း၊
၁၆။ ထုတ်ချင်း ထွင်းသော အသွားအပြန် သွားကောင်းသော ခရီးလမ်းမကို မှီခြင်း။
ဤကား ကျောင်းမဆောက်ကောင်းသော အရပ် (၁၆)ပါးတည်းဟူ၍ ပါတိမောက္ခဝိနိစ္ဆယက မိန့်ဆို၏၊ (ဝိနည်းဥပဒေတော်ကြီး၊၁၆။)
(ဆောင်) ကောက်ပဲခိုးသူ၊ သတ်ရာလူ၊ မှတ်ယူ သုသာန်ငါး၊ အမဲ ဆင် မြင်း သေတင်း လေးခု၊ လမ်းသုံးခု၊ သ, ဥ-ကိုးခုထား၊ မင်းနှောင်အိမ်ဒွိ မှီရာဘိ ပေါင်းသိ ဆယ့်ခြောက်ပါး။
သ ကား သဘင်၊ ဥကား ဥယျာဉ်တို့တည်း။
သုသာန် (၅) ခု - (၁) သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော ကမ္မကရဏပြုရာအရပ်၊ (၂) လက်ခြေစသည် ဖြတ်ရာအရပ်၊ (၃) ဥက္ကဋ္ဌ (၄) မဇ္ဈုံ (၅) မုဒု - ဟူ၍ သုသာန် ၅-ပါးတို့တည်း။
လမ်း (၃) ခု - ၁။ ထုတ်ချင်း မထွင်းသော လမ်း၊ ၂။ ထုတ်ချင်းထွင်းသော လမ်း၊ ၃။ လမ်းဆုံလမ်းမ - တို့တည်း။
သာရမ္ဘနှင့် အပရိက္ကမနဒုက္ကဋ် (၂) ချက်
ဘေးရန်အန္တရာယ်ရှိခြင်း, ကျောင်း၏ ပတ်ဝန်းကျင်၌ နွားနှစ်ကောင် ကသော လှည်းဖြင့် သွားလာစရာ ဥပစာမရှိသော နေရာဖြစ်ခြင်း ဤနှစ်ချက် ကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ် (၂)ချက် သင့်၏၊ အလျား (၁၂)ထွာ၊ အနံ (၇)ထွာ ဘုရားရှင် အထွာတော်ဖြင့် ပမာဏကျော်လွန်ခြင်း, ကျောင်းဌာနညွှန်ပြရန် ရဟန်းတို့ကို မပင့်ဆောင်ခြင်းကြောင့် သံဃာဒိသေသ် (၂)ချက် သင့်၏၊
(ဆောင်) အပရိက္ကမန၊ သာရမ္ဘ၊ နှစ်ဝ ဒုက္ကဋ်သိ။
ပမာဏာတိ၊ အဒေသိ၊ ယင်းဒွိ သံဃာဒိ။