ဝိနည်းပဒေသာသင်တန်း/ဓုတင် (၁၃)ပါး ခွင့်ပြုခြင်း
ဓုတင် (၁၃) ပါး ခွင့်ပြုခြင်း
ဘုရားရှင်သည် လောကအာမိသကို စွန့်၍ ကိုယ်အသက်ကို မငဲ့ကွက်ဘဲ နိဗ္ဗာန်နှင့်လျော်သော အကျင့်ကိုသာ အားထုတ်လိုသော ဓမ္မအမွေခံ အမျိုးသားတို့အား ဓုတင်ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏၊
အပိစ္ဆ သန္တုဋ္ဌိ သလ္လေခ စသော ဂုဏ်တို့ဖြင့် သီလ၏စင်ကြယ်ခြင်းသည် ဖြစ်၏၊ ထိုဂုဏ်တို့ကို ပြည့်စုံစိမ့်သောငှာ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလကြီးလေးပါး၌ တည်သော ယောဂီသည် ဓုတင်ကို ဆောက်တည်ကျင့်သုံးအပ်၏၊
အကျိုးကား -
အလိုနည်းခြင်း, ရောင့်ရဲခြင်း, ကိလေသာကို ခါတွက်ခြင်း, ဆိတ်ငြိမ်ရာ တောကျောင်း၌ နေခြင်း, ကိလေသာကို ဖျက်ဆီးခြင်း, သမ္မပ္ပဓာန်ဝီရိယ မပြတ်အားထုတ်ခြင်း, ဒါယကာတို့ လုပ်ကျွေးလွယ်ခြင်း, ပြင်ပကိစ္စနည်းခြင်း, ပေါ့ပါးစွာ အသက်မွေးခြင်း စသောဂုဏ်တို့ဖြင့် အညစ်အကြေး ဆေးကြောကာ ဖွပ်လျှော်အပ်သည်ဖြစ်၍ ဓုတင်ဆောက်တည်သူ၏ သီလသည် လွန်စွာ စင်ကြယ်သော အကျိုးကို ရ၏၊
အရိယဝံသတရားလေးပါး
သီလအကျင့်စင်ကြယ်လျှင် သင်္ကန်း, ဆွမ်း, ကျောင်း, ခေါင်းပါးသော အကျင့်ရှိခြင်းဟူသော အရိယဝံသတရားသုံးပါး၌ တည်၏၊ ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်ခြင်းဟူသော စတုတ္ထအရိယဝံသတရား၌လည်း တည်၏၊
ဓုတင် (၁၃)ပါး
(၁) ပံသုကူဓုတင် (၂) တိစီဝရိတ်ဓုတင် (သင်္ကန်း၌ နှစ်ပါး) (၃) ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် (၄) သပဒါနစာရိဓုတင် (၅) ဧကာသနိက်ဓုတင် (၆) ပတ္တပိုဏ် ဓုတင် (၇) ခလုပစ္ဆာဘတ္တိဓုတင် (ဆွမ်း၌ ငါးပါး) (၈)အာရညကင်ဓုတင် (၉) ရုက္ခမူဓုတင် (၁၀) အဗ္ဘောကာသိကဓုတင် (၁၁) သုသာန်ဓုတင် (၁၂) ယထာသန္တတိဓုတင် (ကျောင်း၌ ငါးပါး) (၁၃) နေသဇ္ဇိဓုတင် (ဝီရိယ၌ တစ်ပါး) ပေါင်း ဓုတင် (၁၃)ပါး ဖြစ်ပါသည်။
ဆောင် - ပံ, တေ, ပိဏ္ဍ, သပဒ, ဧကသနိသာ၊
ပတ္တ, ခလု, အာရညု, ရုက္ခမူလိကာ၊
အဗ္ဘော, သုသာန်, ယထာသန်, နေသံ ဆယ့်သုံးဖြာ။
(ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အရသာ-၇၂။)
ဓုတင်ဆောက်တည်ပုံ
ဓုတင် ပယ်ပါ၏၊ ဆောက်တည်ပါ၏၊
၁။ ပံ - ဂဟပတိဒါနစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ။ ပံသုကုလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၂။ တိ - စတုတ္ထကစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ။ တေစီဝရိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၃။ ပိဏ္ဍ - အတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပါမိ။ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၄။ သပဒ - လောလုပ္ပစာရံ ပဋိက္ခိပါမိ။ သပဒါနစာရိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၅။ ဧက - နာနာသနဘောဒဇနံ ပဋိက္ခိပါမိ။ ဧကာသနိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၆။ ပတ္တ - ဒုတိယဘာဇနံ ပဋိက္ခိပါမိ။ ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၇။ ခလု - အတိရိတ္တဘောဇနံ ပဋိက္ခိပါမိ။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၈။ အာရဉ် - ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပါမိ။ အာရညိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၉။ ရုက္ခ - ဆန္နံ ပဋိက္ခိပါမိ။ ရုက္ခမူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၁၀။ အဗ္ဘော - ဆန္နဉ္စ ရုက္ခမူလဉ္စ ပဋိက္ခိပါမိ။ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၁၁။ သုသာန် - န သုသာနံ ပဋိက္ခိပါမိ။ သောသာနိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၁၂။ ယထာသန် - သေနာသနလောလုပ္ပံ ပဋိက္ခိပါမိ။ ယထာသန္တတိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
၁၃။ နေသဇ္ဇိ - သေယျံ ပဋိက္ခိပါမိ။ နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ။
အနက်ပေးပုံ
၁။ ပံ - ဂဟပတိဒါနစီဝရံ = ဒကာလက်ရောက်လှူသော သင်္ကန်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ပယ်ပါ၏၊ ပံသုကူလိကင်္ဂံ = ပံသုကူသင်္ကန်း ဆောင်လေ့ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ဆောက်တည်ပါ၏၊
၂။ တိ - စတုတ္ထကစီဝရံ = ဝတ်လောက်ရုံလောက် လေးထည်မြောက် သင်္ကန်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ တေစီဝရိကင်္ဂံ = သင်္ကန်းသုံးထည် ဆောင်လေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၃။ ပိဏ္ဍ - အတိရေကလာဘံ = ပိုလွန်သော လာဘ်ကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ = ဆွမ်းခံသွားလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ် စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ =၏၊
၄။ သပဒ - လောလုပ္ပစာရံ = လျှပ်ပေါ်လော်လီသော ဆွမ်းခံသွားခြင်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ သပဒါနစာရိကင်္ဂံ = အိမ်စဉ်မပြတ် ဆွမ်းခံသွားလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၅။ ဧက - နာနာသနဘောဒဇနံ = အထူးထူးသော နေရာ၌စားခြင်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ ဧကာသနိကင်္ဂံ = တစ်နေရာတည်း၌ စားလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၆။ ပတ္တ - ဒုတိယဘာဇနံ = နှစ်ခုမြောက်သော ခွက်ကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂံ = တစ်ခွက်တည်းယူလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၇။ ခလု - အတိရိတ္တဘောဇနံ = အတိရိတ်ဝိနည်းကံပြုသော ဘောဇဉ်ကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂံ = ပယ်မြစ်ပြီးသည်နောက်မှ ရသော ဆွမ်းကို စားလေ့မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၈။ အာရဉ် - ဂါမန္တသေနာသနံ = ရွာနီးကျောင်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ အာရညိကင်္ဂံ = တော၌နေလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ် စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၉။ ရုက္ခ - ဆန္နံ = အမိုးမိုးသော အရပ်ကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ ရုက္ခမူလိကင်္ဂံ = သစ်ပင်အောက်၌ နေလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ် စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၁၀။ အဗ္ဘော - ဆန္နဉ္စ = အမိုးငါးပါးကိုလည်းကောင်း၊ ရုက္ခမူလဉ္စ = သစ်ပင် ရင်းကိုလည်းကောင်း။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂံ = လွင်တီးခေါင်၌ နေလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၁၁။ သုသာန် - န သုသာနံ = သုသာန်မဟုတ်သော နေရာကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ သောသာနိကင်္ဂံ = သုသာန်၌ နေလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၁၂။ ယထာသန် - သေနာသနလောလုပ္ပံ = ကျောင်းခံယူရာ၌ လျှပ်ပေါ် လော်လီခြင်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ၏၊ ယထာသန္တတိကင်္ဂံ = အကြင်အကြင် ညွှန်းအပ်သော ကျောင်း၌ ကိန်းအောင်းလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
၁၃။ နေသဇ္ဇိ - သေယျံ = ကိုယ်ဆန့်လျောင်းစင်း လှဲအိပ်ခြင်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ = ပယ်ပါ၏၊ နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ = ထိုင်လေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်စေတနာကို။ သမာဒိယာမိ = ၏၊
ဓုတင်အကျယ် (၄၂) ပါး
ရဟန်းယောက်ျားတို့အား ဓုတင် (၁၃)ပါး၊ ရဟန်းမတို့အား (၈)ပါး (ခလုပစ္ဆာ, အာရညကင်, ရုက္ခမူ, အဗ္ဘော, သုသာန် -- ၅-ပါး ပယ်သည်)၊ သာမဏေယောက်ျားတို့အား (၁၂)ပါး (တိစီဝရိတ် ပယ်သည်)၊ သိက္ခာမာန် သာမဏေမတို့အား (၇)ပါး (တိစီဝရိတ် ထပ်ပယ်သည်)၊ ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့အား ဧကသနိက်, ပတ္တပိုဏ်အားဖြင့် (၂)ပါး လျောက်ပတ်ကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် (၁၃+၈+၁၂+၇+၂) ပေါင်း ၄၂-ပါး ဖြစ်၏၊ အာရညကင်, ရုက္ခမူ, အဗ္ဘော, နေသဇ္ဇိတို့လည်း ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့အား သင့်လျော်သည်ဟု ဆိုသင့်၏၊ ဒသကနိပါတ်လာ အလောင်းတော် ကဏှရသေ့သည် ထိုဓုတင် များ ကျင့်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အရသာ-၈၃။)
အဓိပ္ပါယ်များ အကျဉ်းမျှသိရန်
၁။ ပံသုကူဓုတင်
သုသာန်, စျေးတန်း, လှည်းကြီးလမ်း၊ လူလမ်း, မှိုက်ပုံပါ၊
ကိုယ်ဝန်ညစ်ပေ, ဘုတ်ချိုးရေ၊ စွန့်လေ ချိုးဆိပ်ပါ၊
မီးလောင်, နွားဝါး, ကြွက်ကိုက်ထား၊ ခြစား, ပြတ်စွန်း, ဆာ၊
တောင်ပို့, လေယူ, ရဟန်းလှူ၊ နတ်လှူ, တံခွန်လွှား၊
သုသာန်ပြန်ထုတ်, ဘိသိက်အုပ်၊ သမုဒ်, တံခိုးသာ၊
နှစ်ဆယ့်သုံးဟူ ပံသုကူ၊ ကောက်ယူ သုံးဆောင်ရာ။
(ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အရသာ-၈၅။)
ဤဖော်ပြပါ ၂၃-ဌာနတို့တွင် တစ်ခုခုမှကောက်ယူ၍ အဆွေးကို ပယ်, ဖွပ်လျှော်၍ သင်္ကန်းပြုပြီးလျှင် ဒကာလှူထားသော ယခင်ရှိနေပြီး သင်္ကန်းကို ပယ်၍ ပံသုကူသင်္ကန်းအဖြစ် သုံးဆောင်အပ်၏၊
ဒကာလှူသော သင်္ကန်းကို သာယာလက်ခံသော ခဏ၌ ဓုတင်ပျက်၏၊ စူဠဝါဋီကာ၌ လှူသူ၏ သဒ္ဓါကို ငဲ့၍ မပယ်ဘဲ သူတစ်ပါးအား ပေးအံ့ဟု ခံယူလျှင် ပံသုကူဓုတင် မပျက်ဟု ဆို၏၊ နတ်လှူ ရဟန်းလှူ သင်္ကန်းများ ပံသုကူဓုတင်သင်္ကန်း၌ ပါဝင်သည်။
၂။ တိစီဝရိက်ဓုတင်
ပခုံးတင်စရာ ချွေးခံစရာ အံသကိုဋ် အပိုထားနိုင်သည်။ အိပ်ရာခင်း အံသကိုဋ် ဤနှစ်ထည်သည် တိစီဝရိက်ဓုတင်ကို မပျက်စေနိုင်။ (ဘိက္ခုနီတို့ အား ရေသနုပ်, ရင်လွှမ်းတဘက်နှင့်ပါ ငါးထည်သည် တိစီဝရိက် မည်၏၊၊)
၃။ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်
ဆွမ်းခံ၍ကျင့်ရသော ဓုတင်ဖြစ်သည်။ ပင့်၍ လှူအပ်သောဆွမ်း မအပ် ကုန်။ ဆွမ်းကျွေးရန် ဒကာတို့ကျောင်း၌ ချက်လှူသော ဝိဟာရပက္ကဘတ်လည်း အပ်သည်။ သံဃာထံမှ ယာဝကာလိကကင်းသော ဆေးစသော စာရေးတံ အပ်သည်။ သံဃဘတ်ကို ဥဒ္ဒေသဘတ်ကို အလှူခံပါ စသည်ဖြင့် မဆိုဘဲ ဘိက္ခာကို (= ဆွမ်းကို) သံဃာကုန် အလှူခံပါဟု ဆို၍ လှူလျှင် အပ်၏၊ ယခုကာလ ထမင်းဖြင့် မဖိတ်၊ ဆွမ်းဖြင့်သာ ဖိတ်ကြသောကြောင့် ဤဓုတင် ပျက်နိုင်ခဲ၏၊ နေ့စဉ် ဆောက်တည်သင့်သည်ဟု ဆရာမြတ်တို့ ဆိုကုန်၏၊ ဆွမ်းခံ မကြွခြင်းဖြင့် ဓုတင်မပျက်၊ ထမင်းကို ခံယူမှ ဓုတင် ပျက်သည်။
၄။ သပဒါနစာရိကဓုတင်
ဤရဟန်းသည် စောစော ရွာဝင်သင့်သည်။ မပြည့်စုံသောအရပ် ဘေးရန်ရှိသောအရပ်ဖြစ်လျှင် ပယ်၍ အရပ်တစ်ပါးသို့ သွားနိုင် ဆွမ်းခံနိုင် လတ္တံ့။ ကျောင်း၌ အလှူလာလှူသူ ခရီးအကြား၌ တွေ့ဆုံလာသူတို့သည် သပိတ်ယူ၍ ဆွမ်းလှူကုန်အံ့၊ အပ်၏၊ ခရီးသွားစဉ်လည်း ဆွမ်းခံချိန် ရောက်သော် ရွာကို အိမ်ကို ကျော်၍ မသွားအပ်။ ထိုရွာ၌ အစဉ်အတိုင်း ဆွမ်းခံ၍ မရသော်လည်းကောင်း, အနည်းငယ်သာ ရသော်လည်းကောင်း ရွာစဉ် အိမ်စဉ်ဖြင့်သာ သွားအပ်၏၊
၅။ ဧကသနိက်ဓုတင်
တစ်နေရာတည်း တစ်ထိုင်တည်းသာ စားရ၏၊ အထူးထူးသော နေရာ၌ ဘောဇဉ်စားသောခဏ၌ ဓုတင်ပျက်၏၊ ဆွမ်းစား၍ မပြီးသေးမီ ဆရာဥပဇ္ဈာယ် ကြွလာသည်ဖြစ်အံ့၊ ထ၍ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် ပြုရမည်သာတည်း။ ဓုတင်မပျက်အောင် နေရာကလည်း စောင့်ရာ၏၊ စားခြင်းကလည်း စောင့်ရာ ၏၊ စားမပြီးခင် မထရ။ စား၍မပြီးခင် ထ၍ ဝတ်ပြုသော ဤသူကား စောင့်ခြင်းနှစ်ပါး မရှိသောကြောင့် ပြန်မစားရ။ ပြန်စားလျှင် ဓုတင်ပျက်၏၊ မစားခင် ထနိုင်၏၊
၆။ ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်
ဆွမ်းဘောဇဉ်ယူသောအခါ ဝမ်းပမာဏချင့်၍ သင့်ရုံထည့်ယူအပ်၏၊ စားမကုန် မဖြစ်စေလင့်။ ဟင်းရွက်စိမ်းကို လက်ဖြင့် ကိုင်၍စားလျှင် အပ်၏၊ လက်သည် ခွက်မဟုတ်။ အပ်သော်လည်း သပိတ်၌သာ ထည့်ရ၏၊ ဒုတိယခွက် ပယ်ခြင်းဖြစ်သောကြောင့် တစ်ပါးသော သစ်ရွက် ဇွန်းတို့ကား ဆားပုံရုံမျှ ခွက်အလို့ငှာ မအပ်။ ဆရာမြတ်တို့ကား ခံသောအခါ ခွက်အများ အပြစ်မရှိ၊ စားသောအခါ တစ်ခွက်တည်းသာ စားရသည်။ ဝမ်းပမာဏသင့်ရုံ ယူအပ် သောကြောင့် ကိုယ်တိုင်ပြင်ထည့်ခြင်းကို အပြစ်မဆိုသင့်။ နေရာရွှေ့ပြောင်း၍ အထပ်ထပ်စားလျှင် အပြစ်မရှိ။ ခွက်ကားမပြောင်းရ။ ခွက်၌ရှိသော အရိုး စပါးလုံးစသည်ကို လက်ဖြင့်ယူ၍ ထွေးခံ၌သော်လည်း မစွန့်အပ်။ ကြံစုပ်သော အခါ ကြံဖတ်ကို မမျိုနိုင်ရကား လက်ဖြင့်ယူ၍ ခွက်၌ စွန့်အပ်၏၊ ငါးအရိုး စပါးလုံးတို့ကား ဝါး၍ မျိုသာလျှင် မျိုချ၊ မမျိုသာလျှင် လက်ဖြင့်ယူ၍ ခွက်၌မစွန့်ရ။ ပါးစောင်ဖြင့်သာ မြေ၌လည်းကောင်း ခွက်၌လည်းကောင်း စွန့်ရသည်။ ဘေး၌ ထွေးခံမထားရ။
အချို့ကား ခံတွင်းသို့ရောက်သမျှ အရိုးစသည်တို့ကို တစ်ဖြည်းဖြည်း စား၍ မျိုချရမည်။ မမျိုမူ၍ ထွေးလျှင် ဓုတင်ပျက်သည်ဟု အတ္တကိလမထနည်း အယူသည်းကုန်၏၊ အချို့ကား ခွက်၌ရှိသမျှ အားလုံးရောနယ်မွှေမှ မြတ်သည်ဟု ပညာမဲ့ သဒ္ဓါလွန် စကားကျွံကုန်၏၊ ရောမွှေရသည်ဟူသော စကားလွန် တွင်ကျယ်သောကြောင့် စက်ဆုပ်၍ မစားနိုင်သဖြင့် ဤဓုတင်ကို ကျင့်လိုသူ နည်းပါးချေ၏၊ ဘုရားရှင်သည် သန့်သန့်ရှင်းရှင်း စားခြင်းကိုသာ နှစ်သက်သော မြို့ကြီးသားဖြစ်၏၊ သေခိယ၌ ရွံဖွယ်ပြုခြင်းကို များစွာ ကဲ့ရဲ့တော်မူသည်ကို ထောက်ပါ။
၇။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဓုတင်
ဘောဇဉ်စားနေစဉ် ရှေးရှုဆောင်သော ဘောဇဉ်ကို တန်ပြီဟု တားမြစ် ပြီးနောက် ဣရိယာပုထ်တစ်ပါး၌ရသော ဘောဇဉ်ကို အပ်သောဝိနည်းကံ ပြု၍သော်လည်း မစားအပ်။ ရှေးဦးစွာသော ဆွမ်းလုတ်၌ ပဝါရိတ်သင့်သော မည်သည် မရှိ။ မျိုပြီးနောက် တားမြစ်မှ ပဝါရိတ်သင့်သည်။ ထို့ကြောင့် ဥက္ကဌ်သည် တားမြစ်သည်မှနောက် နောက်ထပ်ဆွမ်းလုတ်ကို မစားတော့၊ ခံတွင်း၌ ရှိသမျှကိုသာ စားသည်။ မဇ္ဈုံကား တားမြစ်စဉ် ခွက်၌ ရှိသမျှကိုသာ စားသည်။ နောက်ထပ်မယူ။ မုဒုကား နေရာမှ မထမချင်း နောက်ထပ် ပေးသည်ကိုလည်း စားသည်။
ပဝါရိတ်သင့်ပြီးလျှင် ဝိနည်းကံဖြင့် အပ်အောင်ပြု၍ စားသောခဏ၌ သုံးယောက်လုံး ဓုတင်ပျက်၏၊ ဝိနည်းကံမပြုဘဲ စားလျှင် အာပတ်လည်း သင့်၏၊ ဓုတင်လည်း ပျက်၏၊ ဤဓုတင်ကား ပျက်ခဲ၏၊ နေ့စဉ် ဆောက်တည် သင့်သည်။
၈။ အာရညကင်ဓုတင်
ရွာနီးကျောင်းကို ပယ်၍ တော၌ အရုဏ်တက်စေအပ်၏၊ တစ်အိမ် ရှိသောရွာ၊ အိမ်များစွာရှိသောရွာ၊ အရံရှိ^မရှိရွာ၊ လူနေဆဲရွာ၊ လူမနေဆဲရွာ တို့သည် အယုတ်ဆုံး မိုးလေးလနေလျှင် ဂါမမည်၏၊
အယုတ်ဆုံးကုလလေးတာ ငါးရာဝေးသောကျောင်း အတောင်အားဖြင့် (၂၀၀၀) အနည်းဆုံးဝေးကွာသော ကျောင်းသည် အာရညကင်တောရကျောင်း မည်၏၊ အရံရှိသောရွာတံခါးခုံမှ, အရံမရှိလျှင် ပထမခဲတစ်ကျမှစ၍ ကျောင်းအရံထိ တာအပ်၏၊
ရွာသူရွာသားတို့၏အသံ ကြားလောက်အောင် ကျောင်းနှင့်ရွာ နီးကပ် သော်လည်း တောင်, မြစ်စသည်ခြား၍ ဖြောင့်ဖြောင့် မသွားနိုင်ခဲ့အံ့၊ ပကတိ သွားနေကျဖြစ်သော လမ်းခရီး ကုန်းလမ်းရေလမ်းအတိုင်း တာအပ်၏၊ရွာနှင့်နီးကပ်သဖြင့် လမ်းဝေးအောင် ထိုထိုလမ်းငယ်တို့ကို ပိတ်ဆို့၍ တောကျောင်းအင်္ဂါပြည့်စုံစေခြင်းငှာ ကြိုးစားလျှင် ဓုတင်္ဂစောရ-ဓုတင်သူခိုး မည်၏၊
တောနေရဟန်းသည် ကိုယ်စိတ် ဆိတ်ငြိမ်၏၊ ရောနှောသူကင်း၍ သန့်ရှင်း၏၊ ဘုရားရှင် ဝမ်းမြောက်အောင် တတ်နိုင်၏၊ တောနေရဟန်း၏ ခံစားရသော ဝိဝေကသုခကို နတ်သိကြားတို့သော်လည်း မခံစားရကုန်။
၉။ ရုက္ခမူဓုတင်
တိုင်းကြား၊ နတ်ကြီး၊ အသီး, စေးထွက်၊
ခေါင်းသက်၊ ကျောင်းလယ်၊ လင်းနို့တွယ်၊ ရှောင်ဖွယ် ခုနစ်ပင်။
ဤသစ်ပင် ခုနစ်ပင်တို့ကို ဘေးရန်မကင်း သမာဓိပျက်လွယ်ခြင်း မတည်ငြိမ်ခြင်းတို့ကြောင့် ပယ်သည်။ ဓုတင်ပျက်သည် မဟုတ်ပါ။
လူအများစုဝေးသော နေ့တို့၌ ရုက္ခမူဓုတင်ဆောင်သူသည် နေမြဲ သစ်ပင် အောက်၌ လူမြင်ခံမနေမူ၍ ဖုံးကွယ်ရာ အရပ်တစ်ပါး၌ နေအပ်၏၊ အုတ်, ကျောက်, သစ်ရွက်, မြက်, အင်္ဂတေ ငါးထွေသော အမိုးမိုးရာအရပ်၌ နေလိုသောဆန္ဒဖြင့် ဝင်နေသော ခဏ၌ ဓုတင်ပျက်၏၊ ဖျာမိုး ပျဉ်မိုးတို့၌လည်း ပျက်၏၊ အဝတ်မိုး၌ မပျက်ဟုဆို၏၊
သစ်ပင်ရင်းသည် ဘုရားရှင်၏ ဖွားရာ, ပွင့်ရာ, ဓမ္မစကြာဟောရာ, နိဗ္ဗာန်စံရာဖြစ်၍ နိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီးသော ဘဘုရားထားတော်မူခဲ့သော အမွေဖြစ်၏၊ ဝိနည်းပါဠိတော်၌ ဤရုက္ခမူဓုတင်ကို ဆောင်းနွေ ရှစ်လသာ ဆောက်တည်အပ်သည်။ မိုးလေးလ မအပ်ဟုပယ်သည်။ ကျောင်းရှိလျှင်ကား ဤဓုတင်ကို မိုးလေးလလည်း မပယ်ဟု ဆုံးဖြတ်၏၊
၁၀။ အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်
တရားနာခြင်းငှာ, ဥပုသ်ပြုခြင်းငှာ ဥပုသ်အိမ်သို့ ဝင်လျှင် အပ်၏၊ဝင်စဉ် မိုးရွာအံ့၊ မိုးရွာစဉ် မထွက်မူ၍ မိုးစဲသောအခါ ထွက်အပ်၏၊ တရားဟော စာပေပို့ချ သင်ယူလို၍ အမိုးတွင်း ဝင်ခြင်းငှာအပ်၏၊ ဆွမ်းစားဇရပ် မီးတင်းကုပ်သို့ဝင်၍ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ပြုခြင်းငှာအပ်၏၊
အမိုးငါးရပ်နှင့် သစ်ပင်အောက်သို့ ဝင်သောခဏ၌ ဓုတင်ပျက်၏၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဆောင်တို့ကား အရုဏ်တက်ချိန်ကိုသာ ယူ၏၊ ထိုနေရာ၌ အာရုံတက်အောင်နေလျှင် ဓုတင်ပျက်၏၊ ရုက္ခမူလည်း ထိုနည်းတူပင် ဖြစ်သည်။
၁၁။ သုသာန်ဓုတင်
သူသေကောင်မြှုပ်ဘူးသည်မှ သုသာန်လက္ခဏာရှိသောကြောင့် မြှုပ် ဘုတ် မီးရှို့ဘူးသောကာလမှ စ၍ (၁၂)နှစ်တိုင်အောင် စွန့်ထားသော်လည်း သုသာန် မည်သည်သာတည်း။ သုသာန်၌ မဏ္ဍပ် ညောင်စောင်း သောက်ရေ သုံးရေ စသည်ကို ထား၍ စာပေပို့ချကာ မနေအပ်၊ ဘေးရန်ကို ကာကွယ် ခြင်းငှာ သံဃာ့မထေရ်ကြီး, ရပ်ရွာလူကြီး, မင်းနှင့်စပ်သူတို့ကို သိအောင် ပြော၍ မမေ့မလျော့ နေအပ်၏၊
သုသာန်သို့ သွားသောအခါ၌လည်း လမ်းမကြီးက မသွားဘဲ လမ်းယောင်လမ်းငယ်ဖြင့် မထင်မရှားသွားအပ်၏၊ နေ့အခါကပင် ဤကား သစ်ငုတ် သစ်ပင် တောင်ပို့ ချုံပုတ် စသည်ကို မှတ်သားထားအပ်၏၊ ညအခါ ကြောက်ဖွယ်အာရုံ မဖြစ်နိုင်။ ဘီလူး ပြိတ္တာ စသည်တို့ အသံကြားလျှင် မြင်လျှင် ခဲ, လှံတံစသည်တို့ဖြင့် မပစ်ခတ်အပ်ကုန်။ ဘီလူးပြိတ္တာတို့ နှစ်သက်သော ဆီထွေး နှမ်းလှော် ပဲထမင်း ငါး အမဲ နို့ရည် ဆီ တင်လဲ စသော ဖုတ်လှော် ကင်သင်းသည့် အစာတို့ကိုလည်း မစားအပ်။ သုသာန်မှ အပြန် ပြိတ္တာငွေ့ ထုံခြင်း, ဘုတ်ပြိတ္တာကပ်ပါလာတတ်ခြင်းတို့ကြောင့် ဒကာတို့၏ အိမ်သို့ မဝင်အပ်။ ဆရာမြတ်တို့ကား ကြောက်တတ်လျှင် နှစ်ပါး သုံးပါးအဖော်နှင့် သွားပါ။ တားထားသော ကျမ်းမရှိဟု ဆိုကုန်၏၊ သုသာန် မသွားသောနေ့ ဓုတင်ပျက်သည်။
၁၂။ ယထာသန္တတိဓုတင်
ဤကျောင်းသည် သင့်အားရောက်သည်ဟု ညွှန်းချလျှင် ထိုကျောင်း ဖြင့်သာ နှစ်သက်ရာ၏၊ တစ်ပါးသော ရဟန်းကို အဖယ်ခိုင်း၍ မနေအပ်။ မိမိ ပုဂ္ဂလိကကျောင်းဖြစ်မူ သံဃာညွှန်းချဖွယ်မရှိ။ မုဒုကား အနာရောဂါ မရှိဘဲ ကျောင်းတစ်ပါးကို ယူခြင်း၊ မဇ္ဈုံကား သွားကြည့်ခြင်း၊ ဥက္ကဌ်ကား နီးသလော ဝေးသလော ပူသလော အေးသလော စသည် မေးမြန်းခြင်းသည် လောလုပ္ပ မည်၏၊ ဓုတင်ညစ်နွမ်း၏၊ ကျောင်းယူရာ၌ လျှပ်ပေါ်လော်လီခြင်း ဖြစ်ကာမျှ၌ ဓုတင်ပျက်၏၊
၁၃။ နေသဇ္ဇိဓုတင်
ညဉ့်သုံးယံတို့တွင် တစ်ယံ ထ၍ စင်္ကြံသွားအပ်၏၊ ကျောချ၍ အိပ်သော ဣရိယာပုထ် တစ်ခုသာ မအပ်။ ဥက္ကဌ်ကား နောက်မှီတံကဲပျဉ်, ပုဆိုးအာယောဂပတ်, အာယောဂပတ်ပြား သုံးခုမအပ်။ မဇ္ဈုံကား တစ်ခုခု အပ်၏၊ မုဒုကား သုံးမျိုးလုံး အပ်သည်။ မှီစရာ ခေါင်းအုံး ဖြောင့်စင်းစွာ အိပ်၍ မရသော နောက်မှီအမြင့်ရှိသော ပက်လက်ကုလားထိုင် ညောင်စောင်းများလည်း အပ်သည်ဟုဆို၏၊
အထက်ကိုယ် ဖြောင့်တန်း တင်ပျဉ်ခွေထိုင်သော ရဟန်းသည် မာရ်နတ် စိတ်ကို ချောက်ချားစေ၏၊ အထိုင်မွေ့သော ရဟန်းသည် အိပ်ခြင်း လှိမ့်ခြင်း မှိန်းခြင်းဟူသော အာမိသချမ်းသာကို စွန့်နိုင်၏၊ လုံ့လဝီရိယ ရှိ၏၊ သာသနာတော် အင်ကြင်းတောကို တင့်တယ်စေ၏၊ ကာမဂုဏ်အာမိသကင်းသော ပီတိသုခကို ရနိုင်၏၊ ထို့ကြောင့် ပညာရှိသည် နေသဇ္ဇိဓုတင်ကို ဖန်ဖန် မယုတ် အားထုတ်သင့်လှ၏၊ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အရသာ-၁၁၁။)
ပရိဝါသ်ဒဏ်သားရဟန်း မဆောက်တည်အပ်သော ဓုတင်
န ဘိက္ခဝေ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပုရေသမဏေန ဝါ ပစ္ဆာသမဏေန ဝါ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗာနိ၊ န အာရညိကင်္ဂံ သမာဒါတဗ္ဗံ၊ န ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ သမာဒါတဗ္ဗံ၊ န စ တပ္ပစ္စယာ ပိဏ္ဍပါတော နီဟရာပေတဗ္ဗော “မာမံ ဇာနိံသူ”တိ။ (စူဠဝါပါဠိတော်-၈၃။)
ပရိဝါသ်ယူပြီး ဓုတင် (၁၃)ပါးကို ဆောက်တည် ကျင့်သုံးလိုသော ရဟန်း သည် အထက်ပါစူဠဝါပါဠိတော်အရ အာရညကင်ဓုတင် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် မဆောက်တည်ရဟု ဟောတော်မူသည်။
အဋ္ဌကထာအဖွင့်
စူဠဝါအဋ္ဌကထာ၌ အာရညကင်ဓုတင်မဆောက်တည်ရဟူသည်မှာ ရောက်လာကုန် ရောက်လာကုန်သော ရဟန်းတို့အား ပရိဝါသ်ကြားခြင်းငှာ ရှက်သောကြောင့် မဆောက်တည်ရဟု ဆိုသည်။ ပင်ကိုက (နဂိုက) ဆောက်တည်ထားပြီးသူ ရဟန်းဖြစ်လျှင် အဖော်ရဟန်းကို ခေါ်၍ တော၌ အရုဏ်ကို တက်စေရမည်။ ဆွမ်းစားကျောင်း စသည်၌ နေရာစွန်၌ နေရခြင်းဖြင့် ရှက်၍ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်မဆောက်တည်အပ်။ ပင်ကိုကပင် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောက်တည်ထားသူဖြစ်က တားမြစ်ခြင်းမရှိ ကျင့်ကောင်းသည်ဟု ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။
ဓုတင်၌ မထိုက်တန်သော ပုဂ္ဂိုလ်
ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိသော, အံ့ဘွယ်ကို ပြုတတ်သော, လောဘ ကြီးသော, ဝမ်းရေးကို ငဲ့ကွက်သော, လာဘ်ကို တပ်မက်လိုလားသော, အခြံအရံ အကျော်အစောကို လိုလားသော ဓုတင်နှင့်မလျော် မကျင့်သင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဓုတင်ကို ကျင့်သုံး၏၊
ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် နှစ်ပြန်နှစ်ဆသော အပြစ်ဒဏ်သို့ ရောက်၏၊ အလုံးစုံ သော ဂုဏ်ကို ဖျက်ဆီးရာရောက်၏၊ ကဲ့ရဲ့ခြင်း, ရှုတ်ချခြင်း, အပြစ်ဆိုခြင်း, မျက်မှောက် ပြက်ရယ်ပြုခြင်း, နှိမ်ချခြင်း, အတူမပေါင်းသင်းခြင်း, ပယ်ထုတ် ခြင်း, ဖယ်ရှားခြင်း, နှင်ထုတ်ခြင်းတို့ကို ခံရတတ်၏၊
တမလွန်ဘဝ၌လည်း ယူဇနာတစ်ရာရှိ၍ ပူလောင်သော ရဲရဲပူသော ပြောင်ပြောင်တောက်သော မီးတောက်မီးလျှံ မီးပန်းထွက်သော အဝီစိ ငရဲကြီး၌ ကုဋေသိန်းပေါင်းများစွာသော နှစ်တို့ပတ်လုံး ခံရ၏၊ ထိုမှ လွတ်ပြန်သော် ကြုံလှီကြမ်းကြုတ်မဲညစ်သော ခန္ဓာကိုယ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ခွေးကောင်ပုပ် ကဲ့သို့ ဖူးဖူးရောင်တောက် မောက်အပေါက်များသော ဦးခေါင်းရှိလျက် အလွန့်အလွန် ဆာလောင်မွတ်သိပ်ကာ မှီခိုရာမဲ့ ကိုးစားရာမရှိ ငိုကာယိုကာ သနားစရာသော အသံကို ငိုကြွေးမည်တမ်းလျက် နိဇ္ဈာမတဏှိက အမည်ရှိသော ရဟန်းပြိတ္တာကြီးဖြစ်ရ၍ မြေပြင်၌ ထိုမှ ဤမှ လှည့်လည် သွားလာလျက် နာကျင်စွာ အသံပြု၍ နေရလေ၏၊
ဓုတင်၌ ထိုက်တန်သောပုဂ္ဂိုလ်
နိဗ္ဗာန်သို့စေလွှတ်သော စိတ်ရှိသော, မစဉ်းလဲသော, မာယာကင်းသော, ဝမ်းရေးကို ငဲ့ကွက်မှုမရှိသော, လာဘ်ကို မလိုလားသော, အခြံအရံ အကျော်အစောကို မလိုလားသော, ယုံကြည်မှုသဒ္ဓါတရားရှိသော, အိုခြင်းသေခြင်းမှ လွတ်လိုသော ဤပုဂ္ဂိုလ်ကား သာသနာတော်ကို ချီးမြှောက်အံ့ဟု ဓုတင်ကို ဆောက်တည်ကျင့်သုံး၏၊
ထိုသူသည် နှစ်ပြန်နှစ်ဆတက်သော ပူဇော်ခြင်းကို ထိုက်၏၊ လူနတ်တို့ ချစ်ခင် မြတ်နိုး၏၊ ခင်မင် တောင့်တ၏၊ ဗောဓိပက္ခိယတရား ၃၇-ပါး ပွားများ နိုင်၏၊ သမထ-ဝိပဿနာကို ရ၏၊ မဂ်ဖိုလ်, ပဋိသမ္ဘိဒါလေးပါး, ဝိဇ္ဇာသုံးပါး, အဘိညာဏ်ခြောက်ပါး ရနိုင်၏၊ အရဟတ္တဖိုလ်တည်းဟူသော ဖြူစင် သန့်ရှင်းသော အညစ်အကြေးကင်းသော ထီးဖြူတော်ဖြင့် အဘိသိက် သွန်း၏၊ (မိလိန္ဒပဥှ အနုမာနဝဂ်။)
ဝိနည်းပဒေသာသင်တန်း ပြီး၏၊