သိမ်မျိုးစုံမဟာဋီကာ/သမ္မုခတော ၄-ပါး ပြခန်း
(ဂ) သမ္မုခတာလည်း -
၁။ သံဃသမ္မုခတာ။
၂။ ဓမ္မသမ္မုခတာ။
၃။ ဝိနယသမ္မုခတာ။
၄။ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။
အားဖြင့် (၄) ပါးရှိ၏။
ထို့ကြောင့် စူဠဝါပါဠိ သမထက္ခန္ဓက (၂၂၃) ၌ -
ကိဉ္စ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယသ္မိံ၊ သံဃသမ္မုခတာ၊ ဓမ္မသမ္မုခတာ၊ ဝိနယသမ္မုခတာ၊ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ-စသည်ဖြင့် ဟောတော်မူသည်။
၁။ သံဃာညီညွှတ်သည် အစွမ်းအားဖြင့် ကာရက သံဃာ၏ မျက်မှောက်၏ အဖြစ်ကို သံဃသမ္မုခတာ ဆိုသည်။
၂။ ငြိမ်းစေအပ်သော ဟုတ်မှန်သော ဝတ္ထု၏ မျက်မှောက်၏ အဖြစ်ကို ဓမ္မသမ္မုခတာ ဆိုသည်။
ဓမ္မသဒ္ဒါကား သစ္စတ္ထ၊
"ဘူတေန ဝတ္ထုနာ” တိ ဣမိနာ ဓမ္မသဒ္ဒဿသစ္စတ္ထံ ဒဿေတိ။ (မဟာဝါ ယောဇနာ၊ ၃၉၅။)
၃။ အကြင်ဝိနယ သတ္ထုသာသနဖြင့် ထိုအဓိကရုဏ်းသည်ငြိမ်း၏။ ထိုအဓိကရုဏ်းငြိမ်းကြောင်း ဝိနယ သတ္ထုသာသန၏ မျက်မှောက်၏ အဖြစ်သည် ဝိနယသမ္မုခတာ မည်၏။
(ယေန ဓမ္မေန စသည်ထောက်)
၄။ ဝိဝါဒဟု ဆိုအပ်သော အကြောင်းကိစ္စ၌ ဆန့်ကျင့်ဘက်ကို အလိုရှိကုန်သော တရားလို တရားခံ (တနည်း) စောဒက စုဒိတကတို့၏ မျက်မှောက်၏အဖြစ်ကို ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ ဆိုသည်။
ဟုတ်မှန်သော ဝတ္ထုကို ဓမ္မဆိုသည်။
စောဒနာ သာရဏာဝိနည်းကို ဝိနယဆိုသည်။
ကမ္မပတ္တ ရဟန်းတို့ ဟတ္ထပါသ်သို့ရောက်ခြင်း၊ ဆန္ဒာရဟပုဂ္ဂိုလ်တို့ ဆန္ဒကိုဆောင်ခြင်း၊ မျက်မှောက်ရောက်သော ရဟန်း၏ မတားမြစ်ခြင်း ဤ (၃) ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ကာရကကံပြု သံဃာကို သံဃာဆိုသည်။
စောဒက စုဒိတက ကံပြုခံရသော ရဟန်းကို ပုဂ္ဂလဆိုသည်။
၎င်း (၄) ပါး မျက်မှောက်ကို သမ္မခါဆိုသည်။
ထို့ ကြောင့် စူဠဝါပါဠိ သမထက္ခန္ဓက (၂၂၀၊ ၁) ၌ -
ယာဝတိကာ ဘိက္ခု ကမ္မပ္ပတ္တာ။ (ပ) အယံ တတ္ထ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ ဟု ဟောတော်မူသတည်း။
ကင်္ခါ အဋ္ဌကထာ (၂၈၉)။ သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ (တ၊ ၄၉၂) ၌ လည်း ၎င်းပါဠိတော်အတူပင်။
ဘူတေန ဝတ္ထုနာ ကတံ ဓမ္မန ကတံ နာမ ဟောတိ။
ဝိနယောတိ စောဒနာ စ သာရဏာ စ။ သတ္ထု သာသနန္တိ ဉတ္တိ သမ္ပဒါ အနုဿာဝဏ သမ္ပဒါ စ။ (မဟာဝါ စမ္ပေယျက္ခန္ဓက အဋ္ဌကထာ၊ ၄၂၇။)
အဘူတဝတ္ထုဝသေန အဓမ္မကမ္မံ ဘူတဝတ္ထုဝသေန ဓမ္မကမ္မဉ္စ။ (မဟာဝါအဋ္ဌကထာ၊ ၄၂၉။)
ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ယထာပဋိညာယ ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ ဓမ္မော နာမ၊ အဘူတေန ဝတ္ထုနာ အစောဒေတွာ အသာရေတွာ အပဋိညာယ ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ အဓမ္မော နာမ။ (စူဠဝါ သံဃဘေဒကအဖွင့် အဋ္ဌကထာ၊ ၁၁၄။)
ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉာတ္တိ သမ္ပဒါ စေဝ အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ။ ဧတေန ဟိ ဓမ္မေန စ ဝိနယေန စ သတ္တု သာသနေန စ အဓိကရဏံ ဝူပသမတိ။ (ပရိဝါ အဋ္ဌကထာ စောဒနာကဏ္ဍ၊ ၂၀၃၊ ၄။ ပရိဝါ သာရတ္ထဒီပနီ၊ တ၊ ၄၉ ၂။ ဝိနယသင်္ဂဟ၊ ဋ္ဌ၊ ၃၁၁။)
သမ္မုခတာ( ၄) ပါး ပြီး၏။