ဝိနည်းပဒေသာသင်တန်း/သင်္ကန်းနှင့်စပ်သော သိက္ခာပုဒ်
နိသီဒနသိက္ခာပုဒ်
နိသီဒိုန်ကို ကိုယ်တိုင်ဖြစ်စေ, ခိုင်း၍ဖြစ်စေ ချုပ်လိုသော ရဟန်းသည် ဘုရားရှင်၏ အထွာတော်ဖြင့် အလျား (၂)ထွာ၊ အနံ (၁)ထွာခွဲ၊ အမြိတ်ခေါ်သော အဆာ (၁)ထွာ၊ ဤအတိုင်းအရှည်ရှိသော (ငယ်သာလျှင် ငယ်စေ သည့်ထက် မပိုရသော) နိသီဒိုန်ကိုသာ ချုပ်နိုင်သည်။ ထိုအတိုင်းအရှည်ထက် ပိုလွန်လျှင်ကား လွန်သမျှကို ဖြတ်ပစ်ရခြင်းရှိသောဆေဒနကပါစိတ်အာပတ်သင့်၏၊
သန္ထတအခင်းနှင့်တူစွာ ခင်း၍ မိမိ အလိုရှိရာဘက် အစွန်းတစ်ခု၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တစ်ထွာပမာဏ ရှိသော အဆာကိုတပ်၍ နှစ်နေရာ၌ကား ခွဲထားရသည်။ ဤကဲ့သို့ ပြုလုပ်ထားသော် အမြိတ်အဆာ (၃)ခု ကွဲလျက် ရှိ၏၊ ပမာဏနှင့်ယှဉ်သော, အမြိတ်အဆာသုံးခုရှိသော ပရိက္ခရာမျိုးကို နိသီဒိုန်ခေါ်သည်ဟု သိပါ။
နိသီဒိုန် ပညတ်တော်မူခြင်း
စီဝရက္ခန္ဓက ပဏီတဘောဇနဝတ္ထု၌ ရဟန်းများ မွန်မြတ်သော အစာအာဟာရတို့ကို စားကြပြီးနောက် တရားလက်လွတ်လျက် အိပ်ပျော်ကြသောအခါ အိပ်မက်မက်၍ သုတ်လွတ်ကြသဖြင့် သင်္ကန်း, ကျောင်း, အိပ်ရာ, နေရာ, ခန္ဓာကိုယ်များ ပေရေနေခြင်းကြောင့် သင်္ကန်းကို စောင့်ရှောက်ခြင်း (= စီဝရဂုတ္တိ) ကျောင်း, အိပ်ရာ, နေရာကို စောင့်ရှောက်ခြင်း (= သေနာသနဂုတ္တိ) ခန္ဓာကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း (= ကာယဂုတ္တိ)အကျိုးငှာ ပညတ်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် နိသီဒိုန်ကို သုက်နှီးသင်္ကန်းဟု ခေါ်ကြသည်။
အသုံးပြုပုံ
ဤနိသီဒိုန်ကို ယခုကာလ နေရာထိုင်ခင်းများကဲ့သို့ ခင်း၍လည်း အသုံးပြုကြသည်။ ဆွမ်းစားသည့်အခါ တစ်ပိုင်းကို အောက်ကခင်း၍ အမြိတ်အဆာကို တင်ပလ္လင်ပေါ်၌ တင်ကာ ဆွမ်း, ဟင်းစက်များကို ကာကွယ်ခြင်း အကျိုးငှာလည်း အသုံးပြုကြသည်။
အထူးအားဖြင့်ကား သင်းပိုင်၏အတွင်း၌ ခံ၍ ဝတ်ဖို့ရန် ဖြစ်သည်။ ရှေ့ဘက်က အဆာထားခံဝတ်လျှင် အလယ်က အစကို နောက်သို့ ပေါင်ကြားမှ ခါးတောင်းကျိုက်ပုံစံကဲ့သို့ဖြစ်ပြီး, နောက်ဘက်က အဆာထား၍ ခံဝတ်လျှင် ၎င်းအလယ်က အစကို ပေါင်ကြားမှ ရှေ့သို့ယူ၍ ကြိုးငယ်ဖြင့် သို့မဟုတ် တွယ်အပ်တို့ဖြင့် ချိတ်ဆွဲထားရမည်။
ဤအခင်း၌ အဆာသည် ဘုရားရှင်တစ်ထွာ ဖြစ်၍ မဇ္ဈိမသုံးဆတက်သော် သုံးထွာ, ပကတိပုရိသ တစ်ထွာခွဲ ရောသော် လေးထွာခွဲ (သို့မဟုတ်) နှစ်တောင့်ထွာ ရှိရမည် ဖြစ်သည်။ စိတ်ကူးဖြင့် ဝတ်ဆင်ကြည့်ပါ၊ ရှည်လွန်းနေမည် ထင်ပါသည်။ ဘုရားရှင်တစ်ထွာ၌ (၁၃)လက်မခွဲ ယူဆသော ဝါဒနှင့် ဆိုလျှင် တစ်ပေသာသာရှိ၍ အနေတော်ဖြစ်မည်ဟု ထင်ပါသည်။ ဤနေရာ၌လည်း စဉ်းစားဝေဖန်ကြရန် ဖြစ်သည်။
ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ သိက္ခာပုဒ်
အမာလွှမ်း (သို့) အနာလွှမ်းသင်္ကန်းကို ပြုလုပ်လိုသော ရဟန်းသည် အတိုင်းအရှည် ပမာဏနှင့် ယှဉ်သော အမာလွှမ်းသင်္ကန်းကို ပြုလုပ်ရမည်။ ထိုအမာလွှမ်းသင်္ကန်း၌ ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား ပမာဏတည်း။ မြတ်စွာဘုရား အထွာတော်ဖြင့် အလျား (၄)ထွာ၊ အနံ (၂)ထွာတို့တည်း။ ထိုပမာဏကို လွန်စေသော ရဟန်းအား ဖြတ်ခြင်းရှေးရှိသော ဆေဒနကပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊
ဥပလက္ခဏနည်း = အစိတ်ကို မှတ်၍ ဆိုသောနည်း
ကဏ္ဍုသဒ္ဒါသည် ယားနာကိုသာ ဟောသော်လည်း ဤသိက္ခာပုဒ်၌ ယားနာကို ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် သတ်မှတ်၍ ဆိုထားသည်။ ထို့ကြောင့် ကဏ္ဍုသဒ္ဒါဖြင့် ယားနာ, ဝဲနာ, သွေးစုနာ, အရည်ထွက်သော ဘဂန္ဒိုလ်နာ, ပြည်ထွက်သော အနာ, အိုင်းအနာ, ဒူလာ, လိပ်ခေါင်း, မြင်းသရိုက်နာ, ဆီးချိုရောဂါစသော ကြီးကျယ်သော အရည်ထွက်သော အနာဟူသမျှကို ယူရမည်။
ထိုအနာများသည် ချက်မှအောက်ပိုင်း, ဒူးပဆစ်မှအထက် ပေါက်လျှင် သင်းပိုင်ကို ပေမည်စိုးသောကြောင့် ထိုအနာများကို ဖုံးလွှမ်းကာကွယ်ဖို့ရာ အနာလွှမ်းသင်္ကန်းတစ်မျိုးကို ဘုရားရှင် ခွင့်ပြုတော်မူသည်။
[ဝဿိကသာဋိက (မိုးရေခံသင်္ကန်း)အကြောင်း ရှေး၌ ရေးခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်၊ ပြန်ကြည့်ပါ။]
နန္ဒတ္ထေရသိက္ခာပုဒ် (ခေါ်) သုဂတစီဝရသိက္ခာပုဒ်
မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သင်္ကန်းတော်ပမာဏနှင့် အညီဖြစ်စေ ပိုလွန်၍ ဖြစ်စေ မိမိဖို့ သင်္ကန်းမလုပ်ရ၊ မလုပ်စေရ၊ ပြုလုပ်ခဲ့လျှင် နန္ဒတ္ထေရ (ခေါ်) သုဂတစီဝရဘေဒနကပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊
မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သင်္ကန်းတော်ပမာဏကား မြတ်စွာဘုရား၏ အထွာတော်အားဖြင့် အလျား (၉)ထွာ၊ အနံ (၆)ထွာတည်း။ အတောင်အားဖြင့် အလျား (၄)တောင်ထွာ၊ အနံ (၃)တောင်တည်း။ ပကတိပုရိသအလျား(၂၀)တောင် (၆)လက်သစ်၊ အနံ (၁၃)တောင် (၁)ထွာ ဖြစ်၏၊ ဝိနည်းဥပဒေတော်ကြီး၌ မဇ္ဈိမဝဍ္ဎကီတွက်နည်းအရ ပေအားဖြင့် အလျား (၂၇)ပေ၊ အနံ (၁၈)ပေ ဖြစ်သည်ဟု ပြထားသည်။
ပြုလုပ်, ပြုလုပ်စေအံ့ ပယောဂတိုင်းပယောဂတိုင်း ဒုက္ကဋ်၊ ရခြင်းကြောင့် ပါစိတ်၊ သူတစ်ပါးအတွက် ပြုလုပ်, ပြုလုပ်စေအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ သူတစ်ပါး ပြုလုပ်ပြီးသည်ကို သုံးဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်၏၊
ဘာသာဋီကာမှတ်ချက်
ဘုရားရှင်၏ ဝတ်ရုံတော်မြဲသင်္ကန်းသည် ဘုရားရှင်၏အထွာတော်ဖြင့် အလျား (၉)ထွာ (= ၄ တောင်ထွာ)၊ အနံ (၆)ထွာ (= ၃ တောင်)ရှိရကား ယခုကာလပုဂ္ဂိုလ်များသည်လည်း မိမိအထွာဖြင့် အလျား (၄)တောင်ထွာ၊အနံ (၃)တောင်ရှိသော ဧကသီသင်္ကန်းကြီးကိုသာ ဝတ်ရုံထိုက်သည်။ ထိုမျှလောက် သင်္ကန်းဖြင့် သုပ္ပဋိစ္ဆန္န ပရိမဏ္ဍလဖြစ်အောင် ဝတ်နိုင်သည်သာ။
ပထမကထိနသိက္ခာပုဒ်၌ ကင်္ခါအဋ္ဌကထာအဆို တိစီဝရိက်၏ ပမာဏသည် ဧကသီနှင့်သင်္ကန်းကြီးအတွက် အလျား (၅)တောင် တောင်ဆုပ်၊ အနံ (၃)တောင် တောင်ဆုပ်ဟုလည်းကောင်း၊ သင်းပိုင်အတွက် အလျား (၅) တောင် တောင်ဆုပ်၊ အနံ(၂)တောင်ဟုလည်းကောင်း အဓိဋ္ဌာန်လောက်သော သင်္ကန်း၏ အတိုဆုံးပမာဏကို ပြထား၏၊ အကြီးဆုံးပမာဏမှာ ဘုရားရှင်၏ သင်္ကန်းတော်အောက် နည်းနည်း ပါးပါး လျော့စေရမည်ဟု ဆို၏၊
တောင်ဆုပ်ဟူသောစကား စဉ်းစားရန်
တောင်ဆုပ်ဟူရာ၌ အတောင်အားလုံးကို လက်သီးဆုပ်၍ တောင်လျှင် အလျား (၄)တောင်ထွာ၊ အနံ (၃)တောင် ရှိရကား အတိုဆုံးပမာဏဟူသော ကင်္ခါအဋ္ဌကထာစကားနှင့် သင့်တင့်ညီညွတ်ပေသည်။ (၄)တောင်အပြည့် တောင်၍ နောက်ဆုံး တစ်တောင်ကိုသာ တောင်ဆုပ်ထား တောင်လျှင်ကား (၄)တောင်ထွာမကသဖြင့်လည်းကောင်း၊ မုဋ္ဌိပဉ္စမက (ငါးခုမြောက် တောင်ဆုပ်ရှိသည်)ဟု မဆိုဘဲ မုဋ္ဌိပဉ္စက (တောင်ဆုပ် ငါးခုအပေါင်း)ဟု ဆိုသော စကားဖြင့်လည်းကောင်း စဉ်းစားသင့်လေသည်။
ပါတိမောက်ဘာသာဋီကာ မှတ်ချက်
ယခုအခါ၌ကား သုဂတဝိဒတ္ထိ လာသမျှ၌ “ရှင်စောတစ်ထွာ မဇ်သုံးထွာ တို့မှာ ခေါက်ချိုးတက်”ဟူသော စကားကို လက်ကိုင်ထားကြလျက် ဘုရားရှင်၏ တစ်ထွာသည် ယခု လူတို့အထွာဖြင့် (သုံးဆတက် ထက်ဝက်တိုး) (၄)ထွာခွဲ ရှိသည်ဟု ကြံဆကာ တိစီဝရိက်စသော သင်္ကန်းတို့နှင့်ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်များကို အတော်ကြီးမားရှည်လျားစွာ သုံးစွဲနေကြလေပြီ။
ဘုရားရှင်၏ သင်္ကန်းတော်
ထိုသို့ သုံးစွဲကြရာ၌ ဘုရားရှင်၏သင်္ကန်းတော်ကို (သုံးဆတက် ထက်ဝက် တိုးအထိ) တွက်ကြည့်က ယခုလူတို့အထွာဖြင့် အလျား-အတောင် (၂၀) နှင့် လက် (၈)သစ် ရှိ၍ အနံလည်း (၁၃)တောင်နှင့် တစ်ထွာ ရှိသောကြောင့် ထိုသင်္ကန်းအောက် နည်းနည်းလျော့သော သင်္ကန်းသည် ယခုခေတ် ပုဂ္ဂိုလ်များ ဝတ်ရုံဖို့ရန် မဖြစ်နိုင်လောက်အောင် အလွန်ကြီးမားသော သင်္ကန်း ဖြစ်လေရာ၏၊
ထို့ကြောင့် ရှင်စောတစ်ထွာ..ဟူသော စကားကို ထပ်မံ၍ စဉ်းစားသင့်ကြပေသည်။ သို့ရာတွင် ဆရာမြတ်အစဉ်အဆက်တို့ အယူအတိုင်း ကောင်းသော စိတ်ထားဖြင့် သုံးစွဲနေကြသောကြောင့် အပြစ်ရှိသည်ဟုကား မမှတ်သင့်ပါ။
ရှင်စောတစ်ထွာ မဇ်သုံးထွာ ရှင်းချက်
ဘုရားရှင်တစ်ထွာနှင့် မဇ္ဈိမပုရိသ (၃)ထွာသည် ညီမျှ၏ဟု ဆိုသော စကားမှာ အဋ္ဌကထာစကားပင်တည်း။ ထိုမဇ္ဈိမပုရိသပမာဏကို ခေါက်ချိုးတက်မှ ငါတို့တစ်ထွာနှင့် ညီမျှသည်ဟူသော စကားကား အဋ္ဌကထာစကား မဟုတ်။ မြန်မာနိုင်ငံကျမှ ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာစသည်တို့ မှန်းဆအပ်သော စကား ဖြစ်လေသည်။
ထိုဆရာတို့ မှန်းဆချက်ကား ဘုရားရှင်အရပ်တော်ကို (၁၈)တောင် မှန်းထား၍ ဘုရားရှင်အရပ်တော်သည် ဘုရားရှင်အတောင်တော်ဖြင့် (၄) တောင် သာ ရှိရမည်။ မဇ္ဈိမပုရိသအတောင်နှင့် (၃)ဆတက်လျှင် (၄_၃ =၁၂) ဖြစ်၍ (၁၂)တောင် ရှိသင့်၏၊ ဤ (၁၂)တောင်ကို ထပ်၍ ခေါက်ချိုး (= ၆ တောင်) ထည့်ပြန်လျှင် ငါတို့လူများ၏ အရေအတွက်ဖြင့် (၁၈)တောင် ဖြစ်သင့်သည်ဟု ကြံဆခြင်း ဖြစ်သည်။
သုဒ္ဓပါစိတ်
ဘေဒနကပါစိတ်အာပတ်အခန်း ပြီးခဲ့လေပြီ။ သုဒ္ဓပါစိတ်မှတ်ဖွယ်နှင့် သိစရာများ ဆိုင်ရာသိက္ခာပုဒ်များ၌ ကြည့်ရှုကြပါလေ။ သိက္ခာပုဒ်မြန်မာပြန်များကို ဝိနည်းဥပဒေတော်ကြီး စာမျက်နှာ (၅၈)၌ ဆက်လက်၍ လေ့လာနိုင်ကြပါသည်။
ဒုက္ကဋ်အာပတ်များကို ဤကျမ်းစာ စာမျက်နှာ (")၌ ရေးသားခဲ့ပြီ။ အကျယ် မှတ်ဖွယ်မှတ်ရာများကို ဆိုင်ရာဝိနည်း ကျမ်းစာအုပ်တို့၌ ကြည့်ရှု မှတ်သားကြပါကုန်။
ဤနေရာမှစ၍ ရဟန်းတော်များနှင့် အများဆုံး ထိတွေ့နေရသော အရာ များဖြစ်သည့် နိဿယည်း, ဥပဇ္ဈာယ်, ဝတ္တခန္ဓက, ဆွမ်း သင်္ကန်းကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းလေးပါး၊ ယာဝကာလိကစသော ကာလိကလေးပါး၊ အပလော ကနကံ စသော ကံလေးပါး၊ ပရိက္ခရာ ရှစ်ပါး၊ ထီး ဖိနပ် ယပ် တောင်ဝှေး စသော အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများ၊နေ့စဉ် အတွေ့အထိများသော အရာများ ကို အကျဉ်းချုံး၍ သိသာရုံ မှတ်လွယ်ရုံ သင်ကြားပို့ချသွားမည် ဖြစ်ပါသည်။
သင်္ကန်း
စီယတိ သဉ္စီယတီတိ စီဝရံ = ရက်လုပ်အပ် စီရင်အပ်သောကြောင့် သင်္ကန်းမည်ပါသည်။ ကာသာဝေန ရတ္တံ ဝတ္ထံ ကာသာဝံ = ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သောကြောင့် သင်္ကန်းမည်ပါသည်။
ဇာတိသင်္ကန်းအဝတ်အထည် (၆) မျိုး
၁။ ခေါမ = ခုမ်ချည်ဖြင့် ရက်အပ်သော အဝတ်၊ (တစ်နည်း) ခေါမတိုင်း၌ဖြစ်သော အဝတ်၊
၂။ ကပ္ပါသိက = ဝါချည်ဖြင့် ရက်အပ်သော ပိတ် ဖျင် ဇင်အဝတ်၊
၃။ ကောသေယျ = ပိုးချည်ဖြင့် ရက်အပ်သော ပိုးအဝတ်၊
၄။ ကမ္ဗလ = သားမွေးဖြင့် ရက်အပ်သော ကမ္ဗလာ(သက္ကလပ်)၊
၅။ သာဏ = ပိုက်ဆံလျှော်ချည်ဖြင့် ရက်အပ်သော အဝတ်၊
၆။ ဘင်္ဂ = ဘန်ချည်ဖြင့် ရက်အပ်သော (တစ်နည်း) ရှေ့၌ ပြခဲ့သော ချည်ငါးမျိုးဖြင့် ရော၍ ရက်အပ်သော အဝတ်။
ဤသို့ သင်္ကန်းချုပ်ဖို့ရာ အဝတ် (၆)မျိုးကို မှတ်ပါ။
(ဆောင်) ခေါမ ကောသေယျ ကပ္ပါသ၊ သာဏ ဘင်္ဂါနိ ကမ္ဗလံ။
ဤသင်္ကန်း (၆)ထည်ကို ဇာတိသင်္ကန်း (၆)ထည်ဟုလည်း ခေါ်ဆိုပါသည်။ ထို့ပြင် အနုလောမသင်္ကန်း (၆)ထည်၊ ပမာဏသင်္ကန်း (၉)ထည်တို့ကိုလည်း မှတ်သားပါ။
အနုလောမသင်္ကန်း (၆) ထည်
၁။ ဒုကူလ = ပိုက်ဆံလျှော်ဖြင့် ပြုအပ်သော ဘွဲ့ဖြူသင်္ကန်း၊
၂။ ပဋ္ဋုဏ္ဏ = ပဋ္ဋုဏ္ဏအရပ်၌ဖြစ်သော ပိုးသင်္ကန်း၊
၃။ သောမာရပဋ္ဋ = သောမာရအရပ်၌ဖြစ်သော ပိုးသင်္ကန်း၊
၄။ စိနပဋ္ဋ = စိနအရပ်၌ဖြစ်သော ပိုးသင်္ကန်း၊
၅။ ဣဒ္ဓိဇ = တန်ခိုးဖြင့်ဖြစ်သော သင်္ကန်း၊
၆။ ဒေဝဒိန္န = နတ်က ပေးလှူသော သင်္ကန်း။
ထို (၆)ထည်တို့တွင် ဒုကူလသင်္ကန်းသည် သာဏသင်္ကန်း၌ လျော်၏၊ ပဋ္ဋုဏ္ဏ သောမာရပဋ္ဋ စိနပဋ္ဋ ဤသုံးထည်သည် ကောသေယျသင်္ကန်းအား လျော်၏၊ ဣဒ္ဓိဇ ဒေဝဒိန္နသင်္ကန်းတို့သည် ခေါမသင်္ကန်းစသည် ခြောက်ထည်တို့တွင် တစ်ပါးပါးဖြစ်သောကြောင့် ခေါမသင်္ကန်း စသည်တို့အား လျော်၏၊
(ဆောင်) ဘွဲ့ဖြူ ပဋ္ဋုဏ္ဏ သောမရ၊ စိန တန်ခိုးနတ်၊
ဇာတ်အားလျော်မှု ဤခြောက်ခု၊ အနုလောမမှတ်။
ပမာဏသင်္ကန်း (၉) ထည်
သင်း ကိုယ် ဒု အိပ်၊ မျက် ပရိက်၊ နိသိဒ် မိုး အမာ၊ (ဝိနယသံခိပ်)
၁။ သင်း = သင်းပိုင် (ခါးဝတ်)၊
၂။ ကိုယ် = ကိုယ်ရုံ (ဧကသီ)၊
၃။ ဒု = ဒုကုဋ် (နှစ်ထပ်သင်္ကန်း)၊
၄။ အိပ် = အိပ်ရာခင်း အပေါ်လွှမ်း၊
၅။ မျက် = မျက်နှာသုတ်ပုဝါ၊
၆။ ပရိက် = ပရိက္ခာရစောဠ (လက်သုတ်ပုဝါ ရေစစ်ပုဝါ သပိတ်အိတ်စသော အတိုအထွာများ)၊
၇။ နိသိဒ် = နိသိဒိုန် (နေကထိုင်၊ အခင်း)၊
၈။ မိုး = မိုးရေခံသင်္ကန်း (မိုးရာသီတွင် မိုးရေချိုးသောအခါ ဝတ်ရုံ၍ချိုးရသော သင်္ကန်း)၊
၉။ အမာ = အမာလွှမ်းသင်္ကန်း (အနာပေါက်သည့်အခါ သင်းပိုင်ကို သွေး ပြည် မပေစေရန် အတွင်းခံ အဖြစ် ဝတ်ရသည်။)