သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာ -၄
၂၃-နာဂဝဂ်
၇-သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနိ, စရေယျ တေန’တ္တမနော သတီမာ။
နိပကံ၊ ဉာဏ်ရည်ထက်မြက်, ရင့်ကျက်သော။ ဝါ၊ ရင်ကျက်ကြောင်းမှန်, ပညာ ဉာဏ်ရှိသော။ သဒ္ဓိံစရံ၊ အတူလှည့်လည်ဘက်ဖြစ်သော။ သာဓုဝိဟာရိံ၊ ဥပစာအပ္ပနာ, နှစ်ဖြာသောမေတ္တာဖြင့် ကောင်းစွာနေလေ့ရှိသော။ ဓီရံ၊ ပညာရှိသော။ ဝါ၊ ဝီရိယရှိ သော။ ဝါ၊ ထွီဟုပြုအပ်သော မကောင်းမှုရှိသော။၁ သဟာယံ၊ အဖော်ကို။ သစေ လဘေထ၊ အကယ်၍ရအံ့။ (ဧဝံ သတိ၊ ဤသို့ရသည်ရှိသော်။) သဗ္ဗာနိ၊ အလုံးစုံကုန် သော။ ပရိဿယာနိ၊ ခြင်္သေ့သစ်ကျား, ထင်ရှားဘယ, ရာဂစလတ်, ဖုံးကွယ်အပ်သော ဘေးရန်တို့ကို။၂ အဘိဘုယျ၊ လွှမ်မိုး၍။ တေန၊ ထိုအဖော်နှင့်။ (သဒ္ဓိံ၊ အတူ။) အတ္တမနော၊ မိမိစိတ်ရှိသည်။ ဝါ၊ နှစ်သက်သည်။ (ဟုတွာ၊ ၍။) စရေယျ၊ ကျင့်ကြံသွားလာ, နေထိုင်ရာ၏။ (ပါ-၃၂၈)
၁။ ဓီရံ။ ။ “ဓီရန္တိ ပဏ္ဍိတံ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၃)၊ ဓီရန္တိ ဓိတိသမ္ပန္နံ(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၃)”ကို ကြည့်၍ “ဈာယတီတိ ဓီ၊ [ဈေ+ကွိ+ဤ၊ ဈကို ဓပြု၊] ဓာရေတီတိ ဝါ ဓီ၊ [ဓာ+ကွိ+ဤ၊] သင်္ခါရေသု ဓီကာရော ဇာယတိ ဧတာယာတိ ဝါ ဓီ၊ [ဇန+ကွိ+ဤ၊ ဇနကို ဓပြု၊-ဓာန်-ဋီ-၁၅၂၊ ဓာဒီ၊] ဓီ ပညာ+အဿ အတ္ထီတိ ဓီရော၊ [ဓီ+ရ၊]”ဟု ပြု။
တစ်နည်း။ ။ “ဓိကတပါပေါတိ ဓီရော(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၃)”ကို ကြည့်၍ “ဓီ+အဿ အတ္ထီတိ ဓီရော(မကောင်းမှုကို စက်ဆုပ်ခြင်းရှိသူ)”ဟု ပြု၊ ဓီသဒ္ဒါ ဇိဂုစ္ဆနအနက်ဟော နိပါတ် ပုဒ်တည်း၊ (တစ်နည်း) ဓီတိ+ကတပါပေါ ဓီရော၊ (ကတပါပကိုချေ, ရလာ)”ဟု ကြံ။
အခြားနည်းများ။ ။ ဓိယာ ပညာယ ရာတိ ဂဏှာတီတိ ဓီရော၊ [ဓီ+ရာ+အ၊-သာရတ္ထ၊၁၊၁၉၇၊ သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၁၈၇။] ဓာရေတီတိ ဓီရော၊ [ဓာ+ရ၊ ဤလာ၊-မောဂ်-၇၊၁၄၅။] ဝိသယ- ပရိညာဏေန ဒဟတိ ပဋိပက္ခေ သောဓေတီတိ ဓီရော၊ [ဒဟ+ရ၊ ဒကို ဓပြု, ဓ၌ အ-ကို ဤပြု, ဟကိုချေ၊-မ၊ဋီ၊၃၊၄၁။]
၂။ ပရိဿယာနိ။ ။ ပုံလိင်မှ နပုံလိင်သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသဟု ပါစိယော- ၄၀၂၌ ဆို၏၊ “သမန္တတော သေန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ပရိဿယာနိ၊ [ပရိ+သိ+အ၊]”ဟု ကြံ။
ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ, ဧကော စရေ မာတင်္ဂ’ရညေဝ နာဂေါ။
နိပကံ၊ သော။ သဒ္ဓိံစရံ၊ သော။ သာဓုဝိဟာရိံ၊ သော။ ဓီရံ၊ သော။ သဟာယံ၊ ကို။ နော စေ လဘေထ၊ အကယ်၍ မရအံ့။ (ဧဝံ သတိ၊ ဤသို့ မရလသော်။) ရာဇာ၊ မဟာဇနကမင်းသည်။ ဝိဇိတံ၊ အောင်အပ်ပြီးသော။ ရဋ္ဌံ၊ တိုင်းပြည်ကို။ ပဟာယ၊ စွန့် ပယ်၍။ (ဧကော၊ တစ်ပါးတည်းသည်။ ဟုတွာ၊ ၍။ စရတိ ဣဝ၊ ကျင့်ကြံသွားလာ နေ ထိုင်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ နာဂေါ၊ ကြီးမားသော။ မာတင်္ဂေါ၊ ဆင်သည်။ ၁အရညေ၊ တော၌။ ဧကော၊ တစ်စီးတည်းသည်။ (ဟုတွာ စရတိ) ဣဝ၊ လှည့်လည်သွားလာသကဲ့ သို့လည်းကောင်း။ (ဧဝံ၊ တူ။) ဧကော၊ တစ်ပါးတည်းသည်။ (ဟုတွာ) စရေ၊ ကျင့်ကြံ သွားလာ, နေထိုင်ရာ၏။ (ပါ-၃၂၉)
၁။မာတင်္ဂရညေဝ နာဂေါ။ ။ “မာတင်္ဂေါ+အရညေ+ဣဝ နာဂေါ”ဟု ဖြတ်၊ မာတင်္ဂ သဒ္ဒါ ဆင်ကိုဟောသောကြောင့် နာဂသဒ္ဒါ မဟန္တအနက်ကို ဟော၏(သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၂၊ မ၊ဋီ၊၃, ၃၅၀)၊ ပါစိယော-၄၀၂-၃၌ကား “မဟန္တော အင်္ဂေါ သရီရံ ဧတဿာတိ မာတင်္ဂေါ”ဟူသော ဝစနတ္ထကြောင့် မာတင်္ဂအရ ဆင်ကိုယူ၍ နာဂသဒ္ဒါ ဥတ္တမအနက်ဟောဟု ဆို၏၊ ဓာန်-ဋီ-၃၆၀ အတိုင်း “မဟန္တံ အင်္ဂံ သရီရံ ဧတဿာတိ မာတင်္ဂေါ၊ [မဟန္တ+ အင်္ဂ၊ ဟန္တကိုချေ, မ၌ဒီဃပြု၊]”ဟု ရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်။
တစ်နည်း။ ။ “မာတင်္ဂေါ-မာတင်အမျိုး၌ဖြစ်သော၊ ဝါ-ကြီးမားသောကိုယ်အင်္ဂါရှိသော၊ နာဂေါ-ဆင်သည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏(မိုးထိ.မဟာနိ၊၂၊၅၇၄)၊ “မာတင်္ဂေါတိ လဒ္ဓနာမော ..ဟတ္ထိနာဂေါ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်ပေးဟန်တူသည်၊ ဟတ္ထိနာဂေါ၌ ဟတ္ထိကို မာတင်္ဂ၏ အနက်, နာဂေါကို မဟန္တအနက်ဟု ယူလျှင်ကား ထိုသို့ပေးဖွယ်မလိုပါ၊ “မာတင်္ဂရညေ-မာတင်္ဂ တော၌၊ နာဂေါ ဣဝ-ဆင်ကဲ့သို့”ဟူသော အနက်ကား လုံးဝမသင့်။
ဧကော စရေ န စ ပါပါနိ ကယိရာ, အပ္ပေါဿုက္ကော မာတင်္ဂ’ရညေဝ နာဂေါ။
ဧကဿ၊ တစ်ပါးတည်း၏။ စရိတံ၊ ကျင့်ကြံသွားလာနေထိုင်ရခြင်းသည်။ သေယျော၊ မြတ်၏။ [“ဧကဿ၊ သည်။ (ဟုတွာ၊ ၍။) စရိတံ၊ သည်။ သေယျော”ဟု တစ်နည်းပေး။] (ကသ္မာ၊ နည်း။) ဗာလေ၊ လူမိုက်၌။ သဟာယတာ၊ အဖော်ကောင်း၏ဖြစ်ရာ ဂုဏ်အင်္ဂါ သည်။ နတ္ထိ၊ မရှိ။၂ (တသ္မာ၊ ထိုကြောင့်တည်း)။ နာဂေါ၊ သော။ မာတင်္ဂေါ၊ ဆင်သည်။ အရညေ၊ ၌။ ဧကော၊ သည်။ အပ္ပေါဿုက္ကော၊ ကြောင့်ကြမရှိသည်။ (ဟုတွာ စရတိ) ဣဝ၊ သို့။ (ဧဝံ၊ တူ။) ဧကော၊ သည်။ အပ္ပေါဿုက္ကော၊ သည်။ (ဟုတွာ) စရေ၊ ရာ၏။ ပါပါနိ စ၊ မကောင်းမှုတို့ကိုလည်း။ န ကယိရာ၊ မပြုရာ။ (ပါ-၃၃၀)
၂။ နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ။ ။ ဝိမတိ၊၂၊၂၀၈အလို “ဗာလေ-ကို၊ (နိဿာယ- မှီ၍၊) သဟာယတာ-သည်၊ နတ္ထိ”ဟု ပေး၊ ဗာလေဝယ် ကံအနက်၌ သတ္တမီ၊ (တစ်နည်း)တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် အံကို ဧပြု၊ (တစ်နည်း)ဒုတိယာမှ သတ္တမီသို့ ပြန်နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသ၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာ ဧကဝုစ်မှ ဗဟုဝုစ်သို့ ပြန်နေသော ဝစနဝိပလ္လာသ၊ (တစ်နည်း)ဗဟုမှိ ဝိယ ဧကမှိပိ (နီတိ-၆၆၅)သုတ်ဖြင့် ဧကဝုစ်အနက်၌ ဗဟုဝုစ်ယောဝိဘတ်သက်ဟုကြံ၊ ဤဒုတိယပါဒသည် ကာရဏဝါကျတည်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၆)
သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။