ပဉ္စဥပါသကဝတ္ထုဂါထာ
၁၈-မလဝဂ်
၇-ပဉ္စဥပါသကဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
လောကေ အဒိန္နမာဒိယတိ, ပရဒါရဉ္စ ဂစ္ဆတိ။
ယော (နရော)၊ အကြင်လူသည်။ ပါဏံ၊ သတ္တဝါကို။ ဝါ၊ ဇီဝိတိန္ဒြေကို။ အတိပါတေတိ၊ လျင်စွာကျစေ၏။ ဝါ၊ ဓားစသော လက်နက်တို့ဖြင့် လွှမ်းမိုး၍ ကျစေ၏။ (သတ် ၏)။ မုသာဝါဒဉ္စ၊ မုသားစကားကိုလည်း။၁ ဘာသတိ၊ ပြောဆို၏။ လောကေ၊ သတ္တ လောက၌။ အဒိန္နံ၊ ပိုင်ရှင်မပေးအပ်သော ဥစ္စာကို။၂ အာဒိယတိ၊ ခိုးယူ၏။ ပရဒါရဉ္စ၊ သူတစ်ပါး၏ မယားကိုလည်း။ ဂစ္ဆတိ၊ သွားရောက်လွန်ကျူး၏။ (ပါ-၂၄၆)
၁။မုသာဝါဒံ။ ။ ဝဒန္တိ ဧတာယာတိ ဝါဒေါ(ပြောဆိုကြောင်းစကား)၊ မုသာ စ+သော ဝါဒေါ စာတိ မုသာဝါဒေါ(မဟုတ်မမှန်သောစကား-မုသားစကား)၊ ဤနေရာနှင့် အဆီလျော်ဆုံး သော ဝိဂြိုဟ်တည်း၊ (တစ်နည်း)ဝဒနံ ဝါဒေါ၊ မုသာဝါဒဿ ဝါဒေါ မုသာဝါဒေါ-မုသားစကားကို ပြောဆိုခြင်း၊ “မုသာဝါဒဝါဒ”ဟုဆိုလိုလျက် ဝါဒတစ်ပုဒ်ချေ၊ (တစ်နည်း)ဝါဒပုဒ်ချင်းတူသဖြင့် သာမညနိဒ္ဒေသနည်းအရ တစ်ပုဒ်တည်းထားသည်(ပါတိဝဏ္ဏနာ-၅၂)။ (တစ်နည်း)ဝဒနံ ဘဏနံ ဝါဒေါ(ဝစီဝိညတ်)၊ မုသာ အဘူတဝတ္ထုဿ ဝါဒေါ မုသာဝါဒေါ-မဟုတ်မမှန်သော ဝတ္ထုကို ပြော ဆိုခြင်း(ကင်္ခါမဟာဋီ၊၃၊၂၇၀)။ မုသာဝသေန ဝဒနံ မုသာဝါဒေါ-မဟုတ်မမှန်သောအားဖြင့် ပြောဆိုခြင်း(ပါစိယော-၅၈၃)။ [ပထမနည်း၌ စိတ္တဇသဒ္ဒကို ရ၍ ဝါဒေါကို ဘာဝသာဓနပြုသော နောက်နည်းများ၌ စိတ္တဇသဒ္ဒနှင့်တကွဖြစ်သော ဝစီဝိညတ်ကို ရ၏၊-ပါတိဝဏ္ဏနာ-၅၂။]
စေတနာယူလျှင်။ ။ မုသာသင်္ခါတေန ကာယဝစီပယောဂေန, မုသာသင်္ခါတံ ဝါ ကာယဝစီပယောဂံ ဝဒတိ ဝိညာပေတိ, သမုဋ္ဌာပေတိ ဝါ ဧတေနာတိ မုသာဝါဒေါ(ချွတ်ယွင်း ဖောက်ပြန်, မမှန်သောစကားကို ပြောဆိုကြောင်းစေတနာ၊) မုသာ ဝတ္ထု ဝဒီယတိ ဝုစ္စတိ ဧတေနာတိ မုသာဝါဒေါ-မဟုတ်မမှန်သော ဝတ္ထုကို ဟုတ်မှန်သောအားဖြင့် ပြောဆိုကြောင်းစေတနာ(ဒီ၊ဋီ၊ ၁, ၁၁၈၊ သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၃၃၅)။
၂။အဒိန္နံ။ ။ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒိန္နံ၊ န+ဒိန္နံ အဒိန္နံ၊ မပေးအပ်သော ဝတ္ထုဟူသည် ပေးအပ် သောဝတ္ထုမှ အခြားဝတ္ထုဖြစ်သောကြောင့် နသဒ္ဒါ အညအနက်ဟော၏၊ (တစ်နည်း) ပေးခြင်း ကြိယာမှ ကင်းသောကြောင့် ဝိရဟအနက်ဟော၏၊ ပသဇ္ဇပဋိသေဓ, ပရိယုဒါသပဋိသေဓ၂မျိုး တွင် ပေးအပ်သောဝတ္ထုမှ အခြားဝတ္ထုကို ရသောကြောင့် ပရိယုဒါသပဋိသေဓတည်း။(ကင်္ခါမဟာဋီ၊၁၊၁၃၊ ပါတိဝဏ္ဏနာ-၈၃)
ဣဓေဝ မေသော လောကသ္မိံ, မူလံ ခဏတိ အတ္တနော။
ယော နရော၊ အကြင်လူသည်။ သုရာမေရယပါနဉ္စ၊ သေရည်အရက်သောက် ခြင်းကိုလည်း။၁ အနုယုဉ္ဇတိ၊ အဖန်ဖန်အားထုတ်၏။ ဧသော နရော၊ ဤလူသည်။ ဣဓ လောကသ္မိံ ဧဝ၊ ဤလောက၌ပင်။ အတ္တနော၊ မိမိ၏။ မူလံ၊ ချမ်းသာဖြစ်ခြင်း, အမြစ် ရင်းကို။ ခဏတိ၊ တူးဖြိုဖျက်ဆီး၏။ (ပါ-၂၄၇)
မာ တံ လောဘော အဓမ္မော စ, စိရံ ဒုက္ခာယ ရန္ဓယုံ။
ဘော ပုရိသ၊ သီလပျက်ပြား, အို..ယောကျ်ား!၂ ပါပဓမ္မာ၊ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသူတို့သည်။ အသညတာ၊ စောင့်စည်းအပ်သော ကိုယ်နှုတ်စိတ်မရှိကုန်။ ဝါ၊ ကိုယ်နှုတ်နှလုံး, မစောင့်သုံးကုန်။၁ ဧဝံ၊ ဤသို့။ ဇာနာဟိ၊ သိလော။ လောဘော၊ လောဘ သည်လည်းကောင်း။ အဓမ္မော စ၊ ဓမ္မမဟုတ်ငြား, ဒေါသတရားသည်လည်းကောင်း။ တံ၊ သင့်ကို။ စိရံ၊ ကြာမြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး။ ဒုက္ခာယ၊ ငရဲဒုက္ခ, ရှုပ်သမျှထဲ, ဆင်းရဲခြင်းငှာ။ မာ ရန္ဓယုံ၊ မမွှေနှောက်ပါစေကုန်လင့်။၂ (ပါ-၂၄၈)
၁။သုရာမေရယပါနံ။ ။ သူရေန နာမ ဝနစရကေန+ကတာ သုရာ၊ [သူရတော အာ တေန ကတတ္ထေ ဒီဃော စ ရဿော(နီတိ-၈၀၀)သုတ်ဖြင့် သူရနောင် အာပစ္စည်းသက်၊ သူ၌ ရဿပြု၊] သူရေန+ပဌမံ ဒိဋ္ဌာ သုရာ၊ [သူရ+ဏ၊-ဇာ ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၂၊ ကစ်ဘာ၊၂၊၁၂၈။] အနိဋ္ဌဖလ- ဒါယကတ္တံ သဝတီတိ သုရာ၊[ သု+ရက်၊-မောဂ်-၇၊၁၄၃။] သုဋ္ဌု+ရာယန္တိ ဣမာယာတိ သုရာ၊ [သု+ရေ(သဒ္ဒေ)+အ၊-ကပ္ပဒ္ဒုမ။] သုရေတီတိ သုရာ၊ [သုရ+အ၊] သူရံ ဇနေတီတိ သုရာ၊[သူရ+ ဏ၊-ကင်္ခါ၊ မဟာဋီ၊၄၊၁၄၁-၂၊ ပါတိပဒတ္ထ-၂၄၅။] မဒံ+ဇနေတီတိ မေရယံ၊ [မဒ+ဏျ၊ မ၌ အကို ဧ, ဒကို ရပြု၊] သုရာ စ+မေရယဉ္စ သုရာမေရယာနိ၊ ပီယတေ ပါနံ၊ သုရာမေရယာနံ+ပါနံ သုရာမေရယပါနံ(ကင်္ခါ၊ မဟာဋီ၊၄၊၁၄၁-၂)။ [ဓာန်-ဋီ-၅၃၃၌ မေရယကို “မဒ+ဏေယျ”ဟု ခွဲခြင်း မှာ ဓာန်-ဋီ-နိ၊၂၊၅၃၃၌ ပြထားသော မေရေယျနှင့်သာ လျော်၏၊ သို့မဟုတ် ဏေနှင့် ယတစ်လုံး ကိုချေ။]
၂။ဘော ပုရိသ။ ။ နီတိပဒနိ၊၂၊၄၈၉၌ “ဘော ပုရိသ-သီလငါးမည်, မဆောက်တည် သော ဒုဿီလငါးယောက်တို့!”ဟု ဗဟုဝုစ်ပေး၏၊ “ပုရိသာ”ဟုဆိုလိုလျက် “ပဉ္စမံ လဟု သဗ္ဗတ္ထ” နှင့်အညီ ဆန္ဒာနုရက္ခဏရဿပြု-ဟု ဆို၏၊ “ဧဝံ ဘောတိ...ပုဂ္ဂလံ အာလပတိ”ဟု ဖွင့်သော ကြောင့် ဇာတ်ကိုငဲ့၍ ပုရိသဟု ဧကဝုစ်ရှိသည်ဟုလည်း တစ်နည်းဆို၏။
ဘော၂မျိုး။ ။ ဘောသည် နာမ်ပုဒ်, နိပါတ်ပုဒ်ဟု ၂မျိုးလုံးဖြစ်နိုင်၏၊ နိပါတ်ယူလျှင် ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ်၂မျိုးလုံးရသည်၊ ရုပ်တွက်ဖွယ်မလိုဟု နီတိပဒ-၂၂၇ဆို၍ နိဒီ-၈၇၌ကား ဝုစ် အားလျော်စွာ အာလုပ်သိဝိဘတ်, ယောဝိဘတ်သက်, ချေ-ဟု ဆို၏။
နာမ်ဘော။ ။ နာမ်ပုဒ်ယူလျှင် ဝိဗော၊၈၇နှင့် နီတိပဒနိ၊၂၊၄၈၉တို့အလို ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ်၂မျိုးလုံးပင် ရသည်၊ ဧကဝုစ်၌ ဘောဂေ တုဖြင့် ဘဝန္တကို ဘောပြု၊ အာလုပ်သိကိုချေ၊ ဗဟုဝုစ်ဖြစ်လျှင် ဘော ဂေ တု၌ တုသဒ္ဒါဖြင့် ဘဝန္တကို ဘောပြု၊ ဃပတော စ ယောနံ လောပေါ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် အာလုပ်ယောချေ။(ဝိဗော၊၅၇-၈၇၊ နီတိသုတ္တ-၁၀၀၊ နီတိပဒ-၂၂၇၊ နိဒီ-၈၇)
၁။ပါပဓမ္မာ။ ။ “လောဘော အဓမ္မော”ကို ပါပဓမ္မာ၏သရုပ်, ပါပဓမ္မာကို ရန္ဓယုံ၏ ကတ္တားယူ၍ “ဘော ပုရိသ၊ ဧဝံ-သို့၊ ဇာနာဟိ-လော၊ လောဘော စ-ကောင်း၊ အဓမ္မော စကောင်း၊ အသညတာ-ကုန်သော၊ ပါပဓမ္မာ-ယုတ်မာသော အကုသိုလ်တရားတို့သည်၊ တံ-ကို၊ စိရံ-ပတ်လုံး၊ ဒုက္ခာယ-ငှာ၊ မာ ရန္ဓယုံ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ဤအလို “ပါပါ စ+တေ+ဓမ္မာ စာတိ ပါပဓမ္မာ”ဟု ကမ္မဓာရည်းပြု၊ ဤ“ပါပဓမ္မာ အသညတာ”ကို ဝိ၊၁၊၁၁၆၊ ဣတိဝုတ်၂၂၄ တို့၌လည်း တွေ့ရ၏၊ ၎င်းနိဿယများနှင့် နီတိပဒနိ၊၂၊၄၈၉၌ “ပါပေါ+ဓမ္မော ယေသန္တိ ပါပ- ဓမ္မာ”နှင့်အညီ အထက်အတိုင်း ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်အနက်သာ ပေးကြသည်။
၂။ရန္ဓယုံ။ ။ ရန္ဓ (ပါကေ)+ဏယ+ဥံ၊ လောဘ၏ မွှေနှောက်ခြင်း, ဒေါသ၏ မွှေနှောက် ခြင်းဟူသော အစိတ်ကြိယာသုံးမျိုးကို ငဲ့၍ ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ရှိရသည်၊ အင်္ဂါသိတသင်္ချာ, စယာသိတ သင်္ချာ ၂မျိုးတွင် အင်္ဂါသိတသင်္ချာတည်း။(အကျယ်လိုမူ ကစ္စာဘာ-၁၀-၁၁ရှု)။
ပဉ္စဥပါသကဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။