ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထုဂါထာ
၈-သဟဿဝဂ်
၁၂-ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ, ဧကစိတမှိ ဍယှရေ။
ပန္ထေ၊ လမ်းခရီး၌။ မယှံ၊ ငါ၏။ ဥဘော၊ ၂ယောက်ကုန်သော။ ပုတ္တာ၊ သားတို့သည်။ ကာလကတာ၊ ပြုအပ်ပြီးသောသေခြင်း (သေချိန်) ရှိပါကုန်ပြီ။ ဝါ၊ သေကုန်ပြီ။ ပတိ၊ လင်သည်။ [ဂါထာ၌ ဆန်းကြောင့် ဒီဃပြု၍ “ပတီ” ဟု ရှိသည်။] မတော၊ သေပြီ။ မာတာ၊ အမေကိုလည်းကောင်း။ ပိတာ စ၊ အဖေကိုလည်းကောင်း။ ဘာတာ စ၊ မောင်ကိုလည်းကောင်း။ ဧကစိတမှိ၊ တစ်ခုတည်းသော ထင်းပုံ၌။ ဍယှရေ၊ မီးဩင်္ဂီုဟ်အပ်ကုန်ပြီ။ (ဋ္ဌ-၁၄၉)
ကာလကတာ။ ။ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အာယုံ ကာလယတိ ခေပေတီတိ ကာလော၊ (အချိန်အခါ)၊ [ကလ+ဏ၊] ကာလယတိ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ နာသေတီတိ ကာလော၊ (သေခြင်း)၊ (နီတိဓာတု-၃၄၃၊ သာရတ္ထ၊၂၊၂၅၀)၊ ကတော+ကာလော ယေနာတိ ကာလကတာ-ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်းရှိကုန်၏(ပါရာဘာ၊၃၊၂၉၀)၊ (တစ်နည်း) ကလေတိ သတ္တေ ခေပေတီတိ ကာလော၊ ကာလံ+ကတာ ပတ္တာတိ ကာလကတာ-သေခြင်း ကို ပြုကုန်ပြီ၊ ဝါ-သေခြင်းသို့ ရောက်ကုန်ပြီ၊ (တစ်နည်း) ကာလေန+ကတာ နဋ္ဌာတိ ကာလကတာ-သေခြင်းသည် ဖျက်ဆီးအပ်ကုန်ပြီ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၀၅၊ နီတိဓာတု-၃၄၃)
ဧကစိတမှိ ဍယှရေ။ ။ စီယတေ ယတ္ထာတိ စိတာ၊ ဧကာ+စိတာ ဧကစိတံ၊ နပုံငဲ့, သရော ရဿော နပုံသကေဖြင့် သမာသ်အဆုံးကို ရဿ ပြု၊ ရှေ့ ပုဒ်ကို ပုမ္ဘောငဲ့။ ဍယှရေကား ဒဟ+ယ+အန္တေ၊ ဒဟဿ ဒဿဍော(မောဂ်-၅, ၁၂၆) သုတ်, ကွစိ ဓာတုသုတ်ဖြင့် ဒကို ဍပြု၊ ဟနှင့်ယ ရှေ့နောက်ပြန်၊ အန္တေ ကို ရေပြု၍ ပြီးသည်။
အင်္ဂါသိတသင်္ချာ။ ။ “မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ”တို့သည် ဝါကျ ဒွန်တည်း၊ ဝါကျဒွန်၏ကြိယာ၌ ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ် ၂မျိုးလုံး ရှိနိုင်သည်၊ အစိတ်ကို ငဲ့၍ ဗဟုဝုစ်ဖြင့်ရှိလျှင် “အင်္ဂါသိတသင်္ချာ”ဟုလည်းကောင်း အပေါင်းကို ငဲ့၍ ဧကဝုစ်ဖြင့်ရှိလျှင် “စယာသိတသင်္ချာ”ဟုလည်းကောင်း ဆိုရသည၊် ဤဍယှရေ၌ “အမေကို မီးသင်္ဂြိဟ်ခြင်း, အဖေကို မီးသင်္ဂြိုဟ် ခြင်း, မောင်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ခြင်း”ဟူသော အစိတ်ကြိယာ၃မျိုးကို ငဲ့၍ ဗဟု ဝုစ်ဖြင့် ထားအပ်သော အင်္ဂါသိတသင်္ချာတည်း။ (ကစ္စာ၊ ကစ္စာဘာ-၅)
တတော ဗဟုံ အဿုဇလံ အနပ္ပကံ၊
ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ နရဿ သောစနာ,
ကိံ ကာရဏာ သမ္မ တုဝံ ပမဇ္ဇသိ။
စတူသု၊ ၄စင်းကုန်သော။ သမုဒ္ဒေသု၊ သမုဒြာတို့၌။ (သမု ဒြာတွေထဲက)။ ဇလံ၊ ရေသည်။ ပရိတ္တကံ၊ နည်း၏။ ဒုက္ခေန၊ ဒုက္ခ သည်။ ဖုဋ္ဌဿ၊ ထိရောက်အပ်သော။ နရဿ၊ သတ္တဝါ၏။ သောစနာ၊ ဝမ်းနည်းခြင်းကြောင့်။ (ပဝတ္တံ၊ ဖြစ်သော။) အဿုဇလံ၊ မျက် ရည်သည်။ တတော၊ ထိုသမုဒြာရေထက်။ ဗဟုံ၊ များ၏။ အနပ္ပကံ၊ မနည်း။ သမ္မ၊ မိတ်ဆွေ! ကိံ ကာရဏာ၊ အဘယ်အကြောင်း ကြောင့်။ တုဝံ၊ သည်။ ပမဇ္ဇသိ၊ မေ့လျော့ဘိသနည်း? (ဋ္ဌ-၁၅၀)
အန္တကေနာဓိပန္နဿ, နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ။
အန္တကေန၊ တစ်ဘဝအဆုံးကို ပြုတတ်သော သေမင်း သည်။ အဓိပန္နဿ၊ လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သူ၏။ ဝါ၊ ကို။ တာဏာယ၊ သေခြင်းမှ စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ ပုတ္တာ၊ သားသမီးတို့သည်။ န သန္တိ၊ မရှိကုန်။ ပိတာ၊ မိဘတို့သည်။ န သန္တိ၊ ကုန်။ [(တစ်နည်း) ပိတာ၊ အဖေသည်။ န အတ္ထိ၊ မရှိ၊] ဗန္ဓဝါပိ၊ (သားသမီးမိဘတို့မှ ကြွင်း သော) ဆွေမျိုးမိတ်ဆွေတို့သည်လည်း။ န သန္တိ၊ ကုန်။ ဉာတီသု၊ ဆွေမျိုးတို့၌။ ဝါ၊ တို့၏။ ဝါ၊ တို့ကို။ တာဏတာ၊ သေခြင်းမှ စောင့် ရှောက်နိုင်သူတို့၏အဖြစ်သည်။ နတ္ထိ၊ မရှိ။ (ဋ္ဌ-၁၅၁)
ပိတာ။ ။ “ပိတာတိ ဇနကော၊ အညေ ဝါ ပိတုဋ္ဌာနိယာ(ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၈၂၊ မ၊ဋီ၊၁၊၃၃၃)”ဟူသော အဖွင့်တွင် “ပိတာတိ ဇနကော”ဟူသော ပထမနည်းအဖွင့်အလို ပိတာသည် ဧကဝုစ်တည်း၊ “အညေ ဝါ ပိတု- ဋ္ဌာနိယာ”ဟူသော ဒုတိယနည်းအဖွင့်နှင့် “မာတာပိတရော ဌပေတွာ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂၊ အံ၊ဋီ၊၁၊၁၉၄)”ဟူသော အဖွင့်အလို ဗဟုဝုစ်တည်း၊ ပိတုနောင် ယောဝိဘတ်ကို “သတ္ထုပိတာဒီနမာ သိယောသု တံလောပေါ စ(နီတိ-၄၁၁)”သုတ်, သတ္ထု ပိတာဒီနမာ သိသ္မိံ သိလောပေါ စသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဥကို အာပြု, ယောဝိဘတ်ကိုလည်းချေ၊ (တစ်နည်း) “တဒ- မိနာဒီနိ(မောဂ်-၁၊၄၇)”သုတ်ဖြင့် ယောဝိဘတ်ကို အာပြု။ (နီတိသုတ္တ- ၈၇၊ ဝိဗော၊၇၈၊ နိဒီ-၁၁၂)
ဉာတီသု ။ ။ အယံ အမှာကံ အဇ္ဈတ္တိကောတိ ဇာနန္တိ ဉာယန္တီတိ ဝါ ဉာတီ(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၁၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅၊ သာရတ္ထ၊၂၊၃)၊ ရှေ့နည်း ကတ္တုသာဓန၊ နောက်နည်း ကမ္မသာဓနတည်း၊ “ဉာတီနံ(ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၈၂၊ မ၊ဋီ၊၁၊၃၃၃)”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ဆဋ္ဌီအနက်တစ်နည်းပေးသည်၊ စတုတ္ထပါဒ ကို ကာရဏဝါကျယူ၍ “အန္တကေန-သည်၊ ပေ ၊ ဗန္ဓဝါ-တို့သည်၊ န သန္တိ- ကုန်၊ (ကသ္မာ-နည်း? ယသ္မာ-ကြောင့်၊) ဉာတီသု-တို့၌၊ ဝါ-တို့၏၊ ဝါ-တို့ ကို၊ တာဏတာ-သည်၊ နတ္ထိ၊ (တသ္မာ-ထိုကြောင့်တည်း။)”ဟု ပေးနိုင် သည်။(ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၈၂၊ မ၊ဋီ၊၁၊၃၃၃)
နိဗ္ဗာနဂမနံ မဂ္ဂံ, ခိပ္ပမေဝ ဝိသောဓယေ။
ဧတံ အတ္ထဝသံ၊ ဤအကြောင်းကို။ ဉတွာ၊ သိ၍။ ပဏ္ဍိတော၊ ပညာရှိသည်။ သီလသံဝုတော၊ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဖြင့် စောင့်စည်းအပ်သော ကာယဒွါရ, ဝစီဒွါရရှိသည်။ ဝါ၊ စတုပါရိ သုဒ္ဓိသီလဖြင့် စောင့်စည်းသည်။ (ဟုတွာ)။ နိဗ္ဗာနဂမနံ၊ နိဗ္ဗာန် သို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော။ မဂ္ဂံ၊ အင်္ဂါ၈-ပါးရှိသောမဂ်ကို။ ခိပ္ပမေဝ၊ လျှင်မြန်စွာသာလျှင်။ ဝိသောဓယေ၊ စင်ကြယ်စေရာ၏။ ဝါ၊ ရှင်းလင်းသုတ်သင်ရာ၏။ (ဋ္ဌ-၁၅၂)
အတ္ထဝသံ။ ။ ဖလေန အရဏီယတော အတ္ထော၊ ကာရဏံ(သံ၊ဋီ၊၁၊၂၈၁)၊ အတ္ထောယေဝ ဝါ အတ္ထဝသော၊ အထ ဝါ အတ္ထော ဖလံ တ- ဒဓီနဝုတ္တိတာယ ဝသော ဧတဿာတိ အတ္ထဝသော-မိမိနှင့်စပ်သော အကျိုးရှိသောအကြောင်း၊-သာရတ္ထ၊၂၊၃၃၊ ၃၄။
နိဗ္ဗာနဂမနံ။ ။ ဘဝါဘဝံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ဝါနံ၊ ဝါနတော+နိက္ခန္တံ နိဗ္ဗာနံ၊ “ဝါနနိ”ဟု ဆိုလိုလျက် ရှေ့နောက်ပြန်၊ နိဗ္ဗာတိ ဧတေန ရာဂဂ္ဂိအာဒိကောတိ နိဗ္ဗာနံ(ဝိဘာဝိနီ-၇၈၊ မဏိ၊၁၊၁၃၇)၊ ဝါယန္တိ ဘဝါဘဝံ ဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ဝါနံ၊ နတ္ထိ ဝါနံ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနံ၊ နိဗ္ဗာယန္တိ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနံ(နိဒီ-၅၄၃၊ ပဒီ-၂၄)။ ထိုနောင် “နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ နိဗ္ဗာနဂမနော(ဒီ၊ဋီ၊၂,၂၈၁၊ မ၊ဋီ၊၁၊၃၃၂)”ဟု ဆက်ပါ။
ဓမ္မ-ဋီ-၃၄-၈ ဝိဂြိုဟ်။ ။ သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခေဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝါ နိက္ခန္တော ဟုတွာ သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခေ သဗ္ဗကိလေသေ ဝါ ဗာဓတိ ဟိံသတီတိ နိဗ္ဗာနံ၊ [နိ+ဗာဓ+ယု၊ ဓကို ဗပြု။] သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခေ သဗ္ဗကိလေသေ ဝါ နိ- ဝါရေတီတိ နိဗ္ဗာနံ၊ [“နိဝါရန”ဟု ဆိုလိုလျက် ဝကို ဗပြု, ရကို ဗပြု၊] သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခေ သဗ္ဗကိလေသေ ဝါ နိဝုဏာတီတိ နိဗ္ဗာနံ၊ [“နိဝုဏန”ဟု ဆိုလိုလျက် ဝကို ဗပြု, ဥကို အာပြု, ဏကို ဗပြု။]
ဂမ္ဘီဒီ-၁၇၁၀ိဂြိုဟ်။ ။ “ဝါနံ နိက္ခာပေတီတိ နိဗ္ဗာနံ၊ န ဝါနန္တိ န သိဗ္ဗန္တိ ဝါနာ ဝါနန္တာ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနံ-အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရတို့ မချုပ်လုပ်နိုင်ရာ နိဗ္ဗာန်၊ ဝါနံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဝါနာ၊ ဝါနာ န ဝါယန္တိ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနံ - တဏှာရှိသူတို့ မလာနိုင်ရာနိဗ္ဗာန်၊ နိယတံ ဟုတွာ နိယမဝသေန ဝါနံ ပဝတ္တနန္တိ နိဗ္ဗာနံ-မြဲသည်ဖြစ်၍ မြဲသောအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းနိဗ္ဗာန်။
ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယံ။
ယော စ၊ ကား။ ဥဒယဗ္ဗယံ၊ ခန္ဓာ၅-ပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်း ပျက် ခြင်းကို။ အပဿံ၊ မမြင်သည်။ ဟုတွာ ဝဿသတံ၊ ဇီဝေ။ (တဿ၊ ထိုခန္ဓာ၅-ပါး၏ အဖြစ်အပျက်ကို မမြင်သူ၏။ ဇီဝနတော၊ ထက်။) ဥဒယဗ္ဗယံ၊ ကို။ ပဿတော၊ မြင်သူ၏။ ပေ။ သေယျော။ (ပါ-၁၁၃)
ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။