ဝိနည်းပဒေသာသင်တန်း/စတုတ္ထပါရာဇိက
စတုတ္ထပါရာဇိက
ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မသိက္ခာပုဒ် - အကြင်ရဟန်းသည် မသိမမြင်ဘဲ ကိလေသာကို ဖျက်ဆီးခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သော မြတ်သော ဉာဏ်အမြင်ဟု ဆိုအပ်သော လူတို့၏ ကုသိုလ်ကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးထက် လွန်မြတ်သော စျာန် မဂ် ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်တရားကို မိမိထံသို့ ဆောင်ကပ်၍ လူဇာတ်ရှိသော သူအား ဤသို့ ငါသိ၏၊ ဤသို့ ငါမြင်၏ဟု ပြောကြားငြားအံ့၊ ထိုသို့ပြောကြားပြီးသောအခါ၌ (သူတစ်ပါးတို့က) မေးစိစစ်သည်ဖြစ်စေ, မမေးအပ်သည်ဖြစ်စေ အာပတ်သင့်ရောက်ပြီး၍ စင်ကြယ်ခြင်းကို အလိုရှိရကား “ငါ့ရှင်တို့ ဤသို့ ငါမသိဘဲ သိ၏ဟု ဆိုမိပြီ၊ မမြင်ဘဲ မြင်၏ဟု ဆိုမိပြီ၊ အချည်းနှီး မှားယွင်းသော စကားကို ပြောမိပြီ”ဟု ပြောဆိုငြားအံ့၊ တရားရပြီဟု အထင်ကြီးမှုကို ကြဉ်၍ ပြောကြားသော စကားကို ထိုခဏအတွင်း အပြောခံရသူ ထိုသူ သိနားလည်လျှင် ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပါရာဇိကအာပတ်သင့်၏၊ ရဟန်းကောင်းတို့နှင့် အတူတကွ ပေါင်းသင်းခြင်းငှာ မရတော့ချေ။
အင်္ဂါ (၅) ပါး - ၁။ အနဘိဇာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံဖြင့် ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ၏ မိမိ၌ မရရှိခြင်း၊ ၂။ အညတြ အဓိမာနာဖြင့် ယုတ်မာသော (ဝါ) ကြွားဝါလိုသောစိတ်ဖြင့် ပြောခြင်း၊ ၃။ အတ္တုပနာယိကံဖြင့် သူတစ်ပါးကိုကဲ့သို့ ညွှန်ပြသောအရာ မဟုတ်ခြင်း၊ ၄။ သမုဒါစရေယျဖြင့် နားထောင်သူက လူသားစင်စစ် ဖြစ်ခြင်း၊ ၅။ ပြောပြီးသည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် ဤကိုယ်တော်သည် စျာန်ရ သို့မဟုတ် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ဟု နားထောင်သူက သိခြင်း၊ ဤအင်္ဂါ (၅)ပါးနှင့် ညီညွတ်လျှင် ပါရာဇိက ကျ၏၊
(ဆောင်) စျာန်မဂ်ဖိုလ် ဥတ္တရိရယ်က၊ မိမိ၌ မရှိမှန်၁၊ ပါပိစ္ဆာ စိတ်ဝါကြွားနှင့် ပြောမှားမိဟန်၂၊ သူတစ်ပါး မညွှန်ပြန်၃၊ နာခံသူ လူသား၄၊ ပြောချင်းပင် အမြန်သိလျှင်လ၅ အင်ငါးတန် အမှန်ရှိတာကြောင့် စတုတ္ထာ ပါရာဇိငယ် ကျ၏မမှား။
စတုတ္ထပါရာဇိကအဓိပ္ပာယ်များ
ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ - ဟူသည် စျာန် ဝိမောက္ခ သမာဓိ သမာပတ် ဉာဏ်အမြင်၊ မဂ်ကို ပွားများခြင်း၊ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်း၊ ကိလေသာကို ပယ်ခြင်း၊ နီဝရဏမှ ကင်းခြင်း၊ ဆိတ်ငြိမ်ရာ ကျောင်းသင်္ခမ်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း တို့တည်း။
စျာန် - ဟူသည် ပ, ဒု, တ, စ အားဖြင့် စျာန်လေးပါး။ ဝိမောက္ခဟူသည် ကိလေသာ ဆိတ်သုဉ်း၍ လွတ်မြောက်ခြင်း သုညတဝိမောက္ခ။ ကိလေသာ အကြောင်းနိမိတ် မရှိ၍ လွတ်မြောက်ခြင်း အနိမိတ္တဝိမောက္ခ။ ကိလေသာ တောင့်တမှု မရှိ၍ လွတ်မြောက်ခြင်း အပ္ပဏီဟိတဝိမောက္ခတည်း။
သမာဓိ - ဟူသည် ကိလေသာဆိတ်သုဉ်း၍ တည်ကြည်ခြင်း၊ သုညတသမာဓိ, အနိမိတ္တသမာဓိ, အပ္ပဏီဟိတသမာဓိတည်း။ သမာပတ်ဟူသည် ကိလေသာ ဆိတ်သုဉ်း၍ ဝင်စားခြင်း၊ သုညတသမာပတ်, အနိမိတ္တသမာပတ်, အပ္ပဏီဟိတသမာပတ်တည်း။ ဉာဏ်အမြင်ဟူသည် ဝိဇ္ဇာသုံးပါးတည်း။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်, ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်, အာသဝက္ခယဉာဏ် (ပု-ဒိ-အာ)သုံးပါးကို ဆိုလို၏၊
မဂ်ကိုပွားများခြင်း - ဟူသည် သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး, သမ္မပ္ပဓာန်လေးပါး, ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါး, ဣန္ဒြေငါးပါး, ဗိုလ်ငါးပါး, ဗောဇ္ဈင်ခုနစ်ပါး မြတ်သောမဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ပွားများခြင်းတည်း။
ကိလေသာကိုပယ်ခြင်း - ဟူသည် ရာဂ ဒေါသ မောဟကို ပယ်ခြင်းတည်း။ နီဝရဏမှ ကင်းခြင်းဟူသည် ရာဂမှ ဒေါသမှ မောဟမှ စိတ်၏ အပိတ်အပင် နီဝရဏကင်းခြင်းတည်း။
ဆိတ်ငြိမ်ရာ ကျောင်းသင်္ခမ်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း - ဟူသည် ပထမစျာန်ဖြင့် ဆိတ်ငြိမ်ရာကျောင်းသင်္ခမ်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊။ပ။ စတုတ္ထစျာန်ဖြင့် ဆိတ်ငြိမ်ရာ ကျောင်းသင်္ခမ်း၌ မွေ့လျော်ခြင်းတည်း။
သမုဒါစရေယျ = ပြောကြားငြားအံ့ - ဟူသည် မိန်းမအားသော်လည်းကောင်း, ယောက်ျားအားသော်လည်းကောင်း, လူအားသော်လည်းကောင်း, ရဟန်းအားသော်လည်းကောင်း ပြောကြားခြင်းကို ယူရမည်။
အကြောင်း (၃) ပါး
မပြောမီ ရှေးမဆွကပင် ထိုရဟန်းသည် “မဟုတ်မမှန် ပြောမည်”ဟု သိ၏၊ ပြောဆဲရဟန်းသည် “မဟုတ်မမှန် ပြောသည်”ဟု သိ၏၊ ပြောပြီးရဟန်းသည် “ငါမဟုတ်မမှန် ပြောမိပြီ”ဟု သိ၏၊ ဤအကြောင်းသုံးပါးတို့ဖြင့် ပထမစျာန်ကို ဝင်စားခဲ့ပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား ပါရာဇိကအာပတ် သင့်၏၊
အကြောင်း (၇) ပါး
မပြောမီ ရှေးမဆွကပင် ထိုရဟန်းသည် “မဟုတ်မမှန် ပြောသည်”ဟု သိ၏၊ ပြောဆဲ ရဟန်းသည် “မဟုတ်မမှန် ပြောသည်”ဟု သိသည်။ ပြောပြီး ရဟန်းသည် “ငါမဟုတ်မမှန် ပြောမိပြီ”ဟု သိ၏၊ (ငါ့အား ပထမစျာန်မရှိဟူသော မိမိ၏) အယူအဆကို ဖုံးထားလျက်, နှစ်သိမ့်သဘောတူညီမှုကို ဖုံးထားလျက်, နှစ်သက်ကျေနပ်မှုကို ဖုံးထားလျက်, ရည်မှန်းချက်ကို ဖုံးထားလျက်, အကြောင်းခုနစ်မျိုးတို့ဖြင့် ပထမစျာန်ကို ဝင်စားခဲ့ပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား ပါရာဇိကအာပတ် သင့်၏၊
ပါဠိတော်၌ သုံးပါး, လေးပါး, ငါးပါး, ခြောက်ပါး, ခုနစ်ပါးတို့ဖြင့် ခွဲ၍ ဟောကြားထားသည်။
အကျယ်ချဲ့ သိရန်
အထက်ပါအတိုင်း “ပထမစျာန်ကို ဝင်စားခဲ့ပြီဟု”ဟူသော နေရာ၌ “ပထမစျာန်ကို ဝင်စားသည်ဟုပထမစျာန်ကို ဝင်စားနေ၏ဟုပထမ စျာန်ကို ရသည်ဟုပထမစျာန်ကို လေ့လာခြင်းရှိသည်ဟုငါသည် ပထမစျာန်ကို မျက်မှောက်ပြုအပ်ပြီဟု” သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား ပါရာဇိကအာပတ် သင့်ပြီဟု သုံးပါး, လေးပါး, ငါးပါး, ခြောက်ပါး, ခုနစ်ပါးတို့ဖြင့်ဟူ၍ တွဲစပ်ချဲ့ယူလေ။
ပထမစျာန်ကို အကျယ်ချဲ့သကဲ့သို့ပင် စျာန်လေးပါး၊ ဝိမောက္ခသုံးပါး၊ သမာဓိသုံးပါး၊ သမာပတ်သုံးပါး၊ ဝိဇ္ဇာသုံးပါး သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး၊ သမ္မပ္ပဓာန် လေးပါး၊ ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါး၊ ဣန္ဒြေငါးပါး၊ ဗိုလ်ငါးပါး၊ ဗောဇ္ဈင်ခုနစ်ပါး၊ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး၊ ဖိုလ်လေးပါး၊ ကိလေသာသုံးပါး၊ နီဝရဏသုံးပါးတို့ကို ချဲ့၍သိလေ။
နီဝရဏသုံးမျိုးကို ပြခြင်း
အကြောင်းသုံးမျိုးတို့ဖြင့် ရာဂမှ ငါ၏စိတ်သည် အပိတ်အပင် “နီဝရဏ” ကင်းပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား ပါရာဇိက အာပတ်သင့်၏၊ အကြောင်းသုံးမျိုးတို့ဖြင့် ဒေါသမှ ငါ၏စိတ်သည် အပိတ်အပင် နီဝရဏ ကင်းပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား ပါရာဇိက၊ အကြောင်းသုံးမျိုးတို့ဖြင့်။ပ။ အကြောင်းခုနစ်မျိုးတို့ဖြင့် မောဟမှ ငါ၏ စိတ်သည် အပိတ်အပင် နီဝရဏကင်းပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား ပါရာဇိကအာပတ် သင့်၏၊
မပြောမီ ရှေးမဆွကပင် ထိုရဟန်းသည် “မဟုတ်မမှန် ပြောမည်”ဟု သိ၏၊ ပြောဆဲရဟန်းသည် “မဟုတ်မမှန် ပြောသည်”ဟု သိ၏၊ ပြောပြီးရဟန်းသည် “ငါ မဟုတ်မမှန် ပြောမိပြီ”ဟု သိ၏၊ (မောဟမှ ငါ၏စိတ်သည် အပိတ်အပင် နီဝရဏ မကင်းသေးဟူသော မိမိ၏) အယူအဆကို ဖုံးထားလျက်, (မောဟမှ ငါ၏စိတ်သည် အပိတ်အပင် နီဝရဏ မကင်းသေးဟူသော မိမိ၏) နှစ်သိမ့်သဘောတူညီမှုကို ဖုံးထားလျက်, (မောဟမှ ငါ၏ စိတ်သည် အပိတ်အပင် “နီဝရဏ” မကင်းသေးဟူသော မိမိ၏) နှစ်သက် ကျေနပ်မှုကို ဖုံးထားလျက်, (မောဟမှ ငါ၏စိတ်သည် အပိတ်အပင် နီဝရဏ မကင်းသေးဟူသော မိမိ၏) ရည်မှန်းချက်ကို ဖုံးထားလျက်, (မောဟမှ ငါ၏ စိတ်သည် အပိတ်အပင် နီဝရဏ ကင်းပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား ပါရာဇိကအာပတ် သင့်၏၊
ယခုပြဆိုခဲ့သော အကြောင်းသုံးပါး စသည်ကား နီဝရဏကင်းပြီဟု သိလျက် အဆုံးသတ်ထားခြင်းများသည် သုဒ္ဓိကဝါရတည်း။ စက်ပြတ် ခဏ္ဍစက် စက်ဝိုင်း ဗဒ္ဓစက် စက်လှည့်ဟောတော်မူသည်များနှင့် ဧကမူ ဒုမူ သဗ္ဗမူတို့ကိုလည်း ပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော်၌ ကြည့်ရှုတော်မူကြပါကုန်။
အာပတ်သင့်ပုံ
အကြောင်းသုံးမျိုးတို့ဖြင့် ပထမစျာန်ကို ဝင်စားပြီဟု ဒုတိယစျာန်ကို ဝင်စားပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား (နားထောင်သူ) သိနားလည်သော် ပါရာဇိက၊ (နားထောင်သူ) မသိနားမလည်သော် ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ်သင့်၏၊
သွယ်ဝိုက်၍ ပြောဆိုခြင်း
မပြောမီ ရှေးမဆွကပင်။ပ။ ဤအကြောင်းသုံးမျိုးတို့ဖြင့် အကြင်ရဟန်းသည် သင်၏ ကျောင်း၌ နေ၏၊ ထိုရဟန်းသည် ပထမစျာန်ကို ဝင်စားခဲ့ပြီ၊ ဝင်စားသည်၊ ဝင်စားနေ၏၊ ထိုရဟန်းသည် ပထမစျာန်ကို ရ၏၊ လေ့လာခြင်း ရှိ၏၊ ထိုရဟန်းသည် ပထမစျာန်ကို မျက်မှောက်ပြုအပ်ပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသောရဟန်းအား (နားထောင်သူ) သိနားလည်သော် ထုလ္လစ္စဉ်း၊ (နားထောင်သူ) မသိနားမလည်သော် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်၏၊
အထက်ပါအတိုင်းပင် အကြင်ရဟန်းကို အစွဲပြု၍ သင်သည် ကျောင်းကို လှူ၏၊ သင်္ကန်းကို လှူ၏၊ ဆွမ်းကို လှူ၏၊ အိပ်ရာ နေရာကို လှူ၏၊ သူနာအထောက်အပံ့ဖြစ်သော ဆေးကို လှူ၏၊ ထိုရဟန်းသည် ဆိတ်ငြိမ်ရာ ကျောင်းသင်္ခမ်း၌ စတုတ္ထစျာန်ကို ဝင်စားခဲ့ပြီ၊ ဝင်စားသည်၊ ဝင်စားနေ၏၊ ထိုရဟန်းသည် ဆိတ်ငြိမ်ရာ ကျောင်းသင်္ခမ်း၌ စတုတ္ထစျာန်ကို လေ့လာခြင်း ရှိ၏၊ စတုတ္ထစျာန်ကို မျက်မှောက်ပြုအပ်ပြီဟု သိလျက် မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုသော ရဟန်းအား နားထောင်သူ သိနားလည်သော် ထုလ္လစ္စဉ်း၊ နားထောင်သူ မသိနားမလည်သော် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်၏၊
တုစ္ဆံနှင့် မုသာ အထူး
အနက်မရှိခြင်းကို တုစ္ဆံ၊ စကားလုံး မှားယွင်းခြင်းကို မုသာဟု ခွဲပါ။ ဆိုလိုရင်းကား ပထမစျာန်ကို ငါရ၏ဟု ဆိုရာ၌ ပထမစျာန်ဟူသော စကား၏ အနက်မှန်ဖြစ်သော ပထမစျာန်တရား၏ သူ့သန္တာန်၌ မရှိခြင်းသည် တုစ္ဆံတည်း။ ပထမစျာန်ကို ငါရ၏ဟူသော စကားဝါကျတစ်ခုလုံး မမှန်ခြင်းသည် မုသာတည်း။
အညတြ အဓိမာနာ
အဓိမာန = ရအပ်ပြီဟု မှတ်ထင်ခြင်းကို (ဝါ) လွန်ကဲသော မှတ်ထင်ခြင်းကို၊ အညတြ = ကြဉ်ထား၍။ အဓိမာနရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည် စျာနလာဘီ အစစ် အရိယာအစစ်လည်း မဟုတ်၊ မေ့မေ့လျော့လျော့ ပေါ့ပေါ့ဆဆ နေသော ပုထုဇဉ်လည်း မဟုတ်၊ တရားအားထုတ် ကြိုးစားနေသော ရဟန်းတော်တို့ကိုသာ အဓိမာန ဖြစ်နိုင်သည်ဟု မှတ်ပါ။
အကျဉ်းချုပ်မှတ်ရန်
ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကို ဝါကြွားပြောကြားရာ၌ (နားထောင်သူ) သိနားလည်လျှင် ပါရာဇိက၊ မသိနားမလည်လျှင် ထုလ္လစ္စဉ်း၊ သွယ်ဝိုက်၍ ပြောဆိုသဖြင့် သိလျှင် ထုလ္လစ္စဉ်း၊ မသိလျှင် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်၏၊ တစ်စုံတစ်ရာကို ထုတ်ဆောင်၍ မပြောဘဲ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ ရသကဲ့သို့ ထင်မှတ်အောင် ဟန်ဆောင်လျှင် ဒုက္ကဋ်၊ လူအများက ချီးမွမ်းမြောက်စား အားထားကြလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်တောင့်တ၍ တော၌ နေအံ့၊ တောရကျင့်အံ့၊ ဓုတင်ဆောက်တည်အံ့၊ ဆွမ်းခံအံ့၊ သွား, ရပ်, ထိုင်, လျောင်းခြင်းပြုအံ့ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏၊
အနာပတ္တိ၊ အာပတ်မသင့်သူများ
အထင်ကြီးခြင်း ရနိုးခြင်းဖြင့် မဝါကြွားလိုသော ရဟန်း၊ (သည်းခြေပျက်၍) ရူးသော ရဟန်း၊ (ဘီလူးဖမ်း၍) စိတ်ပျံ့လွင့်သော ရဟန်း၊ ဝေဒနာ ဖိစီးသော ရဟန်း၊ အစလက်ဦး လွန်ကျူးသော ရဟန်းတို့အား အာပတ်မသင့်။